Moc drzemiąca w krzemie
Podobnie jak w latach ubiegłych, kiedy to na overclockerskich listach rankingowych królowały Celeron 300A, Celeron Tualatin 1,2 GHz czy mobilny Athlon XP-M 2500+, tak i teraz wśród układów znajdziemy kilku królów overclockingu. Bezsprzecznie najlepszym procesorem AMD, nadającym się do podkręcania, jest Athlon 64 3000+ z rdzeniem Venice, który przy niewiele podniesionym napięciu zasilania rdzenia można przetaktować z 1,8 na 2,4-2,7 GHz. Z dobrym chłodzeniem bez problemu działa stabilnie nawet z częstotliwością 3,0 GHz, a rekord overclockingu tego CPU wynosi 3,64 GHz. Warto także poszukać modeli Athlonów 64 3000+ z jądrem Winchester, które podkręcały się niemal tak samo dobrze jak układy z rodziny Venice. Przebojem może stać się równeż wprowadzona niedawno do sprzedaży nowa linia Opteronów ze złączem Socket 939 i jądrem Venus. Pierwsze wyniki prób podkręcania są bardzo obiecujące. Opteron 144 (1,8 GHz) daje się przetaktować do około 2,6-2,7 GHz, a z wydajnym chłodzeniem i na dobrej do overclockingu płycie głównej nawet do 3,0-3,1 GHz (magistrala systemowa = 333-344 MHz!). Co prawda Opteron 144 jest nieco droższy od Athlona 64 3000+, ale za to dysponuje dwukrotnie większym cache’em L2 o rozmiarze 1024 KB. Wśród tańszych procesorów overclockerzy powinni zwrócić uwagę na Semprony z jądrem Palermo oraz na nowość – Semprona 3000+ ze złączem Socket 939 (jądro Venice). Jego pierwsze testy wskazują, że podkręca się on równie dobrze jak Athlon 64 3000+ z tym samym rdzeniem.
Oferta dobrze przetaktowujących się procesorów Intela jest nieco uboższa. Do niedawna jeszcze można było kupić bardzo dobrze “kręcące się” Pentium 4 530 3,0 GHz, ale seria ta zastąpiona została rodziną Pentium 6×0 z dwumegabajtowym cache’em i obsługą 64-bitowych instrukcji EMT64. Z procesorów Intela polecam najwolniejsze modele z danej rodziny, gdyż one najlepiej dają się przetaktować.
Jak podkręcać?
Możliwości overclockingu procesorów sprowadzają się obecnie jedynie do podnoszenia częstotliwości taktowania magistrali FSB i napięcia zasilania rdzenia układu. W większości nowych procesorów Intela i AMD z funkcjami Enhanced SpeedStep i Cool’n’Quiet mnożnik jest co prawda odblokowany, lecz można go tylko obniżyć, co ma swoje zalety, ale o tym za chwilę. Pozostaje więc tylko zwiększanie zegara taktującego magistrale systemowe.
Zabierając się za podkręcanie Athlonów 64, musimy pamiętać o jednym bardzo istotnym fakcie. Częstotliwość pracy zewnętrznego interfejsu procesora HyperTransport nie może mianowicie zostać zwiększona ponad nominalną wartość. Jeśli wynosi ona 2000 MHz, tyle musi pozostać. Wynika ona z iloczynu mnożnika HyperTransportu (LDT) i częstotliwości taktowania tego interfejsu. Dodam tylko, że częstotliwość taktowania procesora zależy od innego mnożnika. Aby wyjaśnić dokładnie, o co chodzi, posłużę się przykładem.
Załóżmy, że mamy procesor Athlon 64 3000+ z HyperTransportem równym 2000 MHz. Jeśli chcemy przetaktować jego magistralę systemową z 200 na 250 MHz, musimy obniżyć mnożnik HyperTransportu z 5x do 4x lub nawet 3x przy mocniejszym overclockingu. Przed przetaktowaniem mamy zatem 5 x 200 MHz x 2 = 2000 MHz, czyli tyle, ile wynosi nominalna częstotliwość HyperTransportu. Po podkręceniu zmieniamy np. wartość LDT na 4x i magistrali systemowej na 250 MHz. Mamy zatem 4 x 250 MHz x 2 = 2000 MHz – czyli dalej utrzymujemy nominalne taktowanie HT. Mnożnika procesora (10x) nie zmieniamy. Po zmianie częstotliwości magistrali systemowej na 250 MHz CPU będzie pracował z zegarem 10 x 250 MHz, czyli 2500 MHz. Powyższa procedura nie ma zastosowania w procesorach Intela, które podkręcamy, zwiększając tylko częstotliwość magistrali FSB.
Gdy ustalimy już, jaką maksymalną częstotliwość systemową znosi procesor, możemy spróbować podnieść napięcie zasilania jądra, na początek np. o 0,05 V. Następnie znów ustawiamy większą częstotliwość magistrali systemowej. Ostatnie dwa kroki powtarzamy tak długo, aż znajdziemy stabilne warunki pracy CPU. Podczas overclockingu pamiętajmy, że napięcia zasilania nie można za bardzo zwiększać, gdyż procesor może się spalić. Zwykle nie powinniśmy zwiększać tego napięcia o więcej niż 10-15% lub 0,15-0,2 V. Poszukiwania maksymalnej częstotliwości systemowej tolerowanej przez chipset i pamięć RAM, najlepiej przeprowadzać przy najmniejszym mnożniku, z jakim da się uruchomić CPU.
Podczas podkręcania procesora na skutek podnoszenia częstotliwości szyny systemowej wzrasta również taktowanie pamięci RAM, dlatego ważne jest, aby moduły również były podatne na overclocking. Tak jak w przypadku CPU, w niewielkim zakresie można zwiększać ich napięcie zasilania. Kości RAM będą także stabilniej pracowały ze zwiększoną częstotliwością, jeżeli wydłużymy ich opóźnienia, czyli timingi (patrz: “$(LC127169:Ponowne uderzenie)$”).
Częstotliwości pracy szyny systemowej nie da się podnosić w nieskończoność. Ma ona wpływ także na taktowanie magistrali PCI oraz AGP, chyba że mamy płytę główną, w której PCI i AGP taktowane są zegarem uniezależnionym od zegara magistrali systemowej (np. modele z nForce’em). W niektórych płytach głównych zegar PCI/AGP jest ustalany na zasadzie podziału częstotliwości FSB, np. PCI to 1/4 częstotliwości FSB, a AGP 1/2. Dla FSB 133 MHz PCI taktowane jest wtedy zegarem 33 MHz, a AGP – 66 MHz. W przypadku płyt głównych z magistralą PCI Express nie ma się czym przejmować, ponieważ jej częstotliwość pracy jest niezależna od zegara szyny systemowej.
| Wybrane najlepiej podkręcające się CPU | ||||||||||||
| Produkt | Złącze | Rdzeń | Nominalna częst. pracy | Cache L2 | Nominalna częst. FSB/HT | Nominalne napięcie zasilania | Technologia wykonania | Częstotliwość po podkręceniu | Częst. magistrali po podkręceniu | Napięcie podczas overclockingu | Średni przyrost mocy | Cena |
| Procesory AMD | ||||||||||||
| Sempron 3000+ | Socket 939 | Venice | 1,8 GHz | 128 KB | 200 MHz | 1,4 V | 90 nm | 2,5-2,7 GHz | 320-340 MHz | 1,60 V | 40-50% | 330 zł |
| Sempron 2800+ | Socket 754 | Palermo | 1,6 GHz | 128 KB | 200 MHz | 1,4 V | 90 nm | 2,4-2,6 GHz | 300-325 MHz | 1,65 V | 50-60% | 340 zł |
| Athlon 64 3000+* | Socket 939 | Winchester | 1,8 GHz | 512 KB | 200 MHz | 1,4 V | 90 nm | 2,35-2,65 GHz | 260-295 MHz | 1,55 V | 30-50% | 640 zł |
| Athlon 64 3000+ | Socket 939 | Venice | 1,8 GHz | 512 KB | 200 MHz | 1,4 V | 90 nm | 2,4-2,7 GHz | 266-300 MHz | 1,55 V | 30-50% | 680 zł |
| Opteron 144 | Socket 939 | Venus | 1,8 GHz | 1024 KB | 200 MHz | 1,4 V | 90 nm | 2,6-2,7 GHz | 290-300 MHz | 1,5 V | 45-50% | 1100 zł |
| Procesory Intela | ||||||||||||
| Celeron D320 | Socket 478 | Prescott | 2,4 GHz | 256 KB | 133 MHz | 1,35 V | 90 nm | 3,0-4,0 GHz | 166-225 MHz | 1,45 V | 25-70% | 300 zł |
| Celeron D326 | LGA775 | Prescott | 2,53 GHz | 256 KB | 133 MHz | 1,35 V | 90 nm | 3,0-4,0 GHz | 166-225 MHz | 1,45 V | 20-60% | 320 zł |
| Pentium 4 630 | LGA775 | Prescott | 3,0 GHz | 2048 KB | 200 MHz | 1,4 V | 90 nm | 3,6-4,4 GHz | 240-300 MHz | 1,5 V | 20-50% | 700 zł |
| Pentium 4 530 | LGA775 | Prescott | 3,0 GHz | 1024 KB | 200 MHz | 1,4 V | 90 nm | 3,6-4,2 GHz | 240-280 MHz | 1,5 V | 20-40% | 780 zł |
| * – dobrze podkręcały się tylko pierwsze serie tych procesorów | ||||||||||||
