Excel to – jak przyznają nawet osoby krytycznie nastawione do jego producenta – jeden z najlepszych arkuszy kalkulacyjnych na świecie. Jednak w wielu zastosowaniach wystarczą narzędzia nieco prostsze i tańsze – a nawet darmowe.
Na polskim rynku arkuszy kalkulacyjnych niepodzielnie króluje Excel, czemu trudno się dziwić, biorąc pod uwagę jego możliwości i stopień integracji z innymi aplikacjami biurowymi Microsoftu. Ale czy warto wydawać stosunkowo duże kwoty na najlepszy nawet pakiet tylko po to, żeby policzyć odsetki lub sporządzić raport, w którym najbardziej złożoną operacją jest wyliczenie wartości średniej i linii trendu?
Od czego zacząć?
Najistotniejszą kwestią, jaką należy rozstrzygnąć przed wyborem aplikacji, jest zdefiniowanie zadań i problemów, które za jej pomocą będą rozwiązywane, a także rozpoznanie ogólnych możliwości arkuszy kalkulacyjnych. O ile zadania mogą ulegać pewnym modyfikacjom w czasie, przez co stają się trudniejsze do zdefiniowania, o tyle wachlarz usług oferowanych przez narzędzia jest w zasadzie stały i stosunkowo łatwy do przyswojenia. Przy wyborze programu warto zwrócić uwagę na kilka podstawowych elementów, takich jak: dostępne formaty obsługiwanych plików, stopień integracji ze środowiskiem i innymi aplikacjami, różnorodność dostępnych funkcji oraz działań itp. Osoby często wykonujące powtarzalne operacje powinny zwrócić uwagę na to, czy program ma możliwości budowania własnych funkcji i procedur – makr, a także w jaki sposób mogą one być edytowane i modyfikowane. Nie mniej ważna jest ergonomia pracy i intuicyjność interfejsu użytkownika, różnorodność generowanych wykresów oraz ich elastyczność na dokonywanie zmian i dynamiczną aktualizację.
Arkusze kalkulacyjne są doskonałym narzędziem do tworzenia aplikacji biurowych (zbudowanych na bazie arkusza programów wykonujących zestaw określonych czynności, np. wyliczanie podatków bądź emerytur). Dlatego programiści będą oczekiwali od arkusza możliwości blokowania komórek do edycji przez niepowołane osoby lub też ukrywania danych pośrednich, mających znaczenie tylko dla kodu programu. Ważna w takich sytuacjach jest też dostępność detali służących do interakcji z użytkownikiem – możliwość wstawiania okien dialogowych, komunikatów, pól wyboru, list rozwijalnych, pól edycyjnych, przycisków itp. – czyli elementów interfejsu znanych z systemów okienkowych.
Dla odbiorcy przygotowanego dokumentu bardziej istotne są elementy bezpieczeństwa (zabezpieczanie danych hasłem), ergonomia pracy z programem (łatwość kopiowania, przenoszenia i wypełniania komórek danymi, skróty klawiaturowe, własne paski zadań, szablony itd.), a także możliwości automatycznego sprawdzania poprawności wprowadzanych danych i kontroli pisowni. Nie bez znaczenia są łatwe w obsłudze kreatory wyrażeń czy wykresów, a także sposób pobierania danych zewnętrznych (np. ODBC i OLE). Ważny jest również system pomocy oraz dokumentacja do programu.
Jak się okazuje, konkurentów Excela nie jest wcale mało. Poniżej przedstawiono kilku z nich, stanowiących autonomiczne aplikacje, których cena nie przekracza sześćdziesięciu dolarów. Prezentują one różną filozofię pracy i na różne elementy kładą nacisk, tak więc każdy powinien znaleźć coś, co spełni jego oczekiwania.
602Tab 99a
Arkusz kalkulacyjny 602Tab jest częścią większej całości – pakietu 602Desk (jego opis opublikowaliśmy w CHIP-ie 12/99, s. 196), w skład którego wchodzą również edytor tekstu, program do obróbki grafiki, a także “spinacz” – małe centrum zarządzania dokumentami. Może importować dane za pośrednictwem ODBC. Program implementuje prawie dwieście funkcji w ośmiu kategoriach, nie można się jednak doszukać zaawansowanych funkcji informacyjno-adre- sowych umożliwiających pośrednie adresowanie komórek. Sposób budowania formuł oraz względne i bezwzględne adresowanie komórek wzorowane są na Excelu i w znaczny sposób ułatwiają szybkie powielanie wyrażeń na większych obszarach.
Łatwo zauważyć, że autorzy programu poświęcili sporo uwagi ułatwieniom przy pracy z komórkami arkusza. Istnieje możliwość definiowania nazw symbolicznych, na podstawie których komórki mogą być identyfikowane w sposób inny niż niewiele mówiące A1. Dodatkowo każdej komórce może towarzyszyć komentarz. Na uwagę zasługuje również opcja specjalnego wklejania elementów, umożliwiająca np. konwersję formuł na wartości. Podczas pracy z dużymi dokumentami można też “zamrozić” część arkusza, np. nagłówki kolumn – są one wtedy cały czas widoczne na ekranie.
| Ozdobne teksty w 602Tab urozmaicą nawet najprostszy arkusz. |  |
602Tab ma zaimplementowane podstawowe funkcje związane z bezpieczeństwem, takie jak ukrywanie wierszy lub kolumn, a także zabezpieczenie hasłem pojedynczych arkuszy bądź też całego zeszytu. Warto jednak zwrócić uwagę, że hasło chroni jedynie przed modyfikacjami, a nie przed przeglądaniem. Nie ma również możliwości zabezpieczenia wybranych komórek.
Przyzwoicie zaprojektowany jest moduł do tworzenia wykresów, choć liczba dostępnych szablonów jest nieco mniejsza niż w innych aplikacjach. Nie ma też możliwości dynamicznej zmiany nagłówków opisujących wykresy. W celu urozmaicenia wyglądu dokumentu można posłużyć się modułem do generowania ozdobnych tekstów lub wstawić odpowiedni obiekt za pomocą techniki OLE.
Lucid 3-D
Pakiet ten nie potrafi obsługiwać innych typów plików niż własne, nie może również osadzać obiektów OLE. Wbudowane funkcje nie są podzielone na kategorie, a dostępnych jest tylko 12 różnych typów wykresów, co w porównaniu z innymi aplikacjami nie jest liczbą szokującą. Pomimo to program ten wart jest uwagi za sprawą dwóch cech Lucid 3-D Pierwszą z nich są z pewnością makra, które mogą być rejestrowane i odtwarzane w całości lub w trybie pracy śledzonej (krok po kroku). Drugą cechą są możliwości graficzne pakietu. Już sama nazwa zdradza pewne związki z grafiką – chociaż skojarzenie to może być nieco mylące. Choć dostępnych jest wiele obiektów, takich jak linie, elipsy, łuki, koła czy prostokąty, to żaden z nich nie jest elementem trójwymiarowym – i to nie one są naprawdę istotne. Ważne są natomiast przyciski, którym można przypisywać makra i osadzać w arkuszach, tworząc tym samym pełnowartościowe i atrakcyjne graficznie aplikacje obrachunkowe. Sprzyja temu również blokowanie komórek. Niestety, nie ma możliwości ukrywania zbędnych kolumn lub wierszy.
Konwencja opracowywania formuł jest nieco inna niż ta znana z Excela, być może jest jeszcze bardziej intuicyjna, za to niesie ze sobą potencjalne zagrożenia, ponieważ formuły nie są w żaden sposób wyróżnione np. znakiem równości na początku definicji.
Warto wspomnieć, że wersja demo programu nie pozwala na otwieranie i zapisywanie dokumentów, zatem możliwości przetestowania pakietu przed jego zakupem są bardzo ograniczone.
SpreadPro 1.04
Przyglądając się tej aplikacji, można odnieść wrażenie, że jej autorzy próbowali stworzyć produkt, którego filozofia pracy bliska jest programowi Lucid 3-D. Wydaje się jednak, że przy dodawaniu dodatkowych funkcji dziecko zostało wylane z kąpielą. Co prawda, oprócz podstawowych elementów graficznych dodano przydatne listy rozwijalne oraz pola wyboru, ale zabrakło najważniejszego elementu – makroprocedur. Dlatego funkcjonalność tak efektownych z punktu widzenia twórcy specjalizowanych aplikacji elementów (przycisków, list, pól edycyjnych) została sprowadzona wyłącznie do nawigacji pomiędzy obiektami zeszytu. Dodatkowo próba powiązania listy z komórką nie działa tak, jak można by się spodziewać. SpreadPro umożliwia określanie reguł poprawności wprowadzanych danych. Naruszenie tych reguł kończy się wyświetleniem zaprogramowanego komunikatu o błędzie.
Program nie potrafi osadzać w dokumentach obiektów OLE, za to umożliwia wypełnianie serii danych, a także pozwala na formatowanie komórek według zawartych w aplikacji schematów. Bardzo bogate są możliwości konfiguracji i edycji wykresów. Wiele elementów jest aktualizowanych dynamicznie, nie dotyczy to jednak nagłówków.
—
| Info Grupy dyskusyjne Uwagi i komentarze do artykułu: # Pytania techniczne: # Internet Arkusze kalkulacyjne: http://www.hex.net/~cbbrowne/spreadsheets.html http://www.softseek.com/Business_and_Productivity/Spreadsheets/ http://www.task.gda.pl/tucows/ http://download.cnet.com/downloads/1,10150,0-10001-103-0-1-7,00.html? Na CHIP-CD w dziale Software | Tanie arkusze kalkulacyjne znajdują się bezpłatne programy Gnumeric 0.9 i Siag 3.3.3 oraz wersje testowe aplikacji 602Pro Suite, Lucid 3-D 2.12, SpreadPro 1.04, GS-Calc 5.0, JinSheet 97, As-Easy-As 1.6. |
