Kilkugigahercowe procesory, wirujące z ogromnymi prędkościami dyski twarde oraz szybkie akceleratory 3D i pamięci RAM o niskim czasie dostępu do danych to nieodzowne elementy składowe współczesnego wydajnego peceta. Można powiedzieć, że mamy do czynienia z konstrukcją niemal idealną, gdyby nie ilość wydzielanego ciepła.
Oczywiście wytwarzanie ciepła przez układy scalone nie jest wcale efektem zamierzonym przez konstruktorów, lecz produktem ubocznym, z którym od lat starają się oni walczyć. Generowanie ciepła przez składające się na procesor tranzystory związane jest ściśle z ich zasadą działania, a niestety praw fizyki nie da się ominąć.
Nie wdając się zbytnio w szczegóły, można powiedzieć, że im szybciej przełączają się w ciągu sekundy tranzystory, tym więcej wytworzą one ciepła – po prostu zużywają więcej energii w tym samym czasie. Co prawda współczesne układy scalone są zasilane coraz niższym napięciem, a więc wydawać by się mogło, że pobierają mniej energii. Jednak do zadziałania kilkudziesięciu milionów tranzystorów potrzebne jest całkiem spore natężenie prądu. Przez procesor typu AMD Athlon XP lub Pentium 4 przepływa prąd o natężeniu 45-48 A, co przy zasilaniu napięciem 1,5 wolta daje ok. 68-72 watów mocy! Co gorsza, ta moc wcale nie zamienia się na “pożyteczną energię”, zwiększającą sprawność działania komputera, lecz właśnie na wymienioną na początku ogromną ilość ciepła.
Nadmierny wzrost temperatury wewnątrz struktury układu scalonego nie jest dla niego obojętny. Szkodliwość działania ciepła na procesor ma dwojaki charakter. Po pierwsze, wysoka temperatura spowalnia pracę tranzystorów – wydłuża się czas przełączania bramek. Po drugie, może doprowadzić do fizycznego uszkodzenia kości. Niewielkie przegrzanie wpływa bowiem na przyspieszenie procesów termodyfuzji, znacznie skracając żywotność układu scalonego. Działanie ekstremalnie dużej temperatury, może zaś spowodować przebicie półprzewodnikowej struktury i w konsekwencji spalenie się jednostki centralnej.
Dlatego też odprowadzanie nadmiaru ciepła z wnętrza procesorów czy innych półprzewodnikowych układów jest niezwykle ważnym zadaniem. Tak jak wspomniałem, do chłodzenia “scalaków” od lat stosuje się najprostsze, sprawdzone metody – metalowe radiatory i coolery. Dzisiejsze procesory stają się nie tylko szybsze, ale i bardziej gorące, w związku z czym firmy produkujące urządzenia chłodzące prześcigają się w wymyślaniu coraz wydajniejszych konstrukcji. Popatrzy zatem, co w “chłodzącej trawie piszczy”.
Produkt | Thermaltake Volcano 11 _ Xaser Edition | CoolerMaster Aero 7+ | GlacialTech Igloo 2500 Pro | Tracer TRW-159 | Zalman CNPS7000-Cu | CoolerMaster IHC-L71(Fujiyama) | Thermaltake Volcano 7+ | Speeze LionStream EE414A8 |
Cena (z VAT-em)* | 130 zB | 160 zł | 85 zł | 30 zł | 200 zł | 180 zł | 140 zł | 35 zł |
Ocena ogólna (POWER) | 91 | 91 | 90 | 76 | 96 | 90 | 89 | 74 |
Funkcjonalność i ergonomia (20%) | 57 | 66 | 65 | 62 | 82 | 92 | 64 | 78 |
Wydajność (80%) | 100 | 97 | 96 | 80 | 100 | 89 | 95 | 73 |
OpBacalność (ECONO) | 33 | 27 | 49 | 100 | 29 | 29 | 36 | 100 |
Podsumowanie | Thermaltake Volcano 11 – Xaser Edition jest jednym z ciekawszych urządzeń, z jakimi mieliśmy okazję się zapoznać. Charakteryzuje się ono wprawdzie klasyczną konstrukcją – dużym, masywnym, miedzianym radiatorem oraz wentylatorem o średnicy 80 milimetrów, jednak sposób wykonania wszystkich elementów świadczy o tym, iż mamy do czynienia z produktem klasy High-End. Volcano 11 jest dodatkowo wyposażony w ręczny regulator prędkości obrotowej wentylatora – instalowany z tyłu obudowy w miejscu zaślepki kart rozszerzeń. Można także zamontować opcjonalny czujnik temperatury, który pozwoli na automatyczne ustalenie optymalnej wartości obrotów. | Aero 7+ jest dość niecodzienną konstrukcją w naszym zestawieniu. Zastosowano w nim klasyczny masywny miedziany radiator z, co ważne, dobrze wyszlifowaną powierzchnią styku z procesorem. Aero 7+ ma bardzo ciekawy wentylator. Jego nietypowa konstrukcja, która może kojarzyć się z turbiną z prostymi łopatkami, ma zapewnić urządzeniu poprawę wydajności chłodzenia. Rozwiązanie takie dobrze sprawdza się w praktyce, lecz niestety, jest dość głośne. Na szczęście CoolerMaster Aero 7+ jest wyposażony w odpowiedni regulator, pozwalający spowolnić “turbinę”, tak żeby wydawała z siebie mniej drażniące ucho dźwięki. | Model Igloo 2500 Pro firmy GlacialTech jest konstrukcją z pozoru niewyróżniającą się na tle konkurencji. Urządzenie charakteryzuje się klasycznym, sześciennym kształtem, a wykonany z miedzi radiator ma dość gęste ożebrowanie. Jednak Igloo 2500 Pro dzięki zastosowaniu wysoko wydajnego i szybkoobrotowego wentylatora uzyskał najwyższą skuteczność chłodzenia – testowy procesor nagrzał się zaledwie do 61 stopni Celsjusza. Niestety, ostateczny efekt popsuł bardzo wysoki poziom hałasu generowanego przez wirujący z prędkością niemal 5000 obrotów na minutę wentylator. | Przyglądając się niektórym zestawom do chłodzenia procesora powietrzem, można zauważyć “przerost formy”. Ciekawe i estetycznie wykonane konstrukcje cieszą oko, często są nawet dość skuteczne – jednak niemal zawsze mają wysoką cenę. Dlatego osoby poszukujące ekonomicznego, ale zapewniającego stabilną pracę rozwiązania powinny zwrócić uwagę na prosty zestaw Tracera – TRW-159. Urządzenie nie jest wprawdzie demonem wydajności, a testowy CPU rozgrzał się na nim aż do 80°C, niemniej z tego powodu nie zauważyliśmy jakichś problemów ze stabilnością pracy komputera. Dodajmy, że Tracer TRW-159 jest dość cichy, a to zasługa wentylatora, który wiruje z prędkością około 3000 obrotów na minutę. | Model CNPS7000-Cu firmy Zalman jest jedynym przedstawicielem w naszym teście niezwykle niegdyś popularnych coolerów typu Orb. Okrągły kształt radiatora, zbudowanego z gęsto rozmieszczonych miedzianych blaszek, i umieszczony w nim duży wentylator zapewniają wyjątkowo wysoką skuteczność chłodzenia. Rozwiązanie to jest więc niezwykle atrakcyjne dla wszystkich osób poszukujących skutecznego i cichego wentylatora do podkręcania. Warto wspomnieć, iż nominalną prędkość wentylatora można zmniejszyć z 2400 do 1350 obrotów na minutę i nadal nie martwić się o to, że jednostka centralna będzie się przegrzewała. | Pierwszy rzut oka na zestaw chłodzenia CoolerMaster IHC–L71 sugeruje, że mamy do czynienia z kolejną klasyczną konstrukcją. Dopiero uważne przyjrzenie się masywnemu miedzianemu radiatorowi pozwala dostrzec rurkę biegnącą pomiędzy jego podstawą a szczytem. Owa rurka to tzw. termoobieg – w jej wnętrzu zamknięty jest gaz, którego zadaniem jest poprawienie transportu ciepła pomiędzy gorącym spodem a chłodniejszą górą radiatora. Dzięki takiej konstrukcji możliwe było zastosowanie cichego, wolnoobrotowego wentylatora. Generalnie CoolerMaster IHC–L71 (Fujiyama) to udana konstrukcja, umożliwiająca stabilną pracę jednostki centralnej zarówno przy nominalnych, jak i znacznie “podraso- wanych” ustawieniach. | Volcano 7+ jest jednym z bardziej dopracowanych zestawów chłodzących w naszym porównaniu. Urządzenie wykorzystuje bardzo masywny radiator miedziany z szybkoobrotowym wentylatorem – dostępny jest na szczęście regulator prędkości, umożliwiający skokowe ustawienie prędkości obrotowej (Low, Medium, High). Instalacja wentylatora jest dość skomplikowana – najpierw trzeba zmontować cooler z kilku elementów, a dopiero później założyć go na gniazdo procesora. Niestety, operacja ta wymaga użycia siły, co jest niebezpieczne dla CPU i dla plastikowych uchwytów na płycie głównej. Ostatecznie, gdy już przebrniemy przez instalację, możemy cieszyć się bardzo wydajnym chłodzeniem naszego procesora. | Jeśli poszukujemy skutecznego i taniego sposobu na schłodzenie popularnego Celerona, powinniśmy się bliżej zainteresować konstrukcją Speeze LionStream. Urządzenie charakteryzuje się typową budową – wykorzystuje aluminiowy radiator oraz szybkoobrotowy wentylator. Wprawdzie Speeze w czasie pomiarów bez problemów współpracował z testową jednostką Pentium 4 3,06 GHz, ale osiągnięto dość wysoką i niebezpieczną temperaturę 72 stopni Celsjusza. LionStream nie należy do najwydajniejszych ani najcichszych rozwiązań, jednak z powodzeniem sprawdzi się wszędzie tam, gdzie koszty wentylatora są decydującym kryterium w wyborze danego modelu. |
Dane techniczne (wg producenta) | ||||||||
Radiator –materiał/ materiał na styku z procesorem | miedź (Cu)/miedź (Cu) | miedź (Cu)/miedź (Cu) | miedź (Cu)/miedź (Cu) | aluminium (Al)/ aluminium (Al) | miedź (Cu)/miedź (Cu) | miedź (Cu)/miedź (Cu) | miedź (Cu)/miedź (Cu)) | aluminium (Al)/ aluminium (Al) |
Mocowanie | zatrzaski | zatrzaski | zatrzaski | zatrzaski | śruby | zatrzaski | zatrzaski | zatrzaski |
złącze | Socket A/370 | Socket A/370 | Socket A/370 | Socket A/370 | Socket 478 | Socket 478 | Socket 478 | Socket 478 |
Termoobieg | – | – | – | – | – | gazowy | – | – |
Wymiary radiatora (dł.xszer.xwys.) | 70x66x31 mm | 80x80x51 mm | 70x64x15 mm | 78x80x40 mm | 109x109x62 mm | 83x70x50 mm | 65x70x35 mm | 83x70x37 mm |
Liczła wentylatorów | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 |
Rodzaj łożyskowania wentylatora | łożyska kulkowe | łożyska kulkowe | łożyska kulkowe | łożyska kulkowe | łożyska kulkowe | łożyska kulkowe | 70×25 mm | łożyska ślizgowe |
Wymiary pojedynczego wentylatora (śred.xwys.) | 80×25 mm | 80×70 mm | 70×15 mm | 80×25 mm | 90×25 mm | 70×25 mm | 3000/6000 obr./min | 75×25 mm |
Prędkość obrotowa wentylatora (min./maks.) | 1300/4800 obr./min | 1900/3500 obr./min | 4500/4500 obr./min | 2000/4000 obr./min | 1350/2400 obr./min | 2500/2500 obr./min | 3000/6000 obr./min | 4200/4200 obr./min |
Kontrola obrotów | płynna | płynna | – | – | płynna | – | skokowa | – |
Ciężar zestawu | 478 g | 643 g | 282 g | 252 g | 773 g | 715 g | 593 g | 311 g |
Napięcie zasilania | 12 V | 12 V | 12 V | 12 V | 12 V | 12 V | 12 V | 12 V |
Pasta termoprzewodząca/rozdzielacz zasilania | +/+ | +/- | +/- | +/- | +/- | +/- | +/+ | +/- |
Wyniki pomiarów | ||||||||
Temperatura procesora (po 7 min obciążenia) | 63°C | 64°C | 61°C | 80°C | 55°C | 65°C | 58°C | 72°C |
Temperatura wewnątrz obudowy (po 7min) | 37°C | 34°C | 36°C | 35°C | 34°C | 35°C | 35°C | 36°C |
Temperatura radiatora (po 7 min) | 38°C | 35°C | 39°C | 39°C | 40°C | 48°C | 39°C | 41°C |
Początkowa głośność pracy zestawu | 70,6 dB(A) | 61,2 dB(A) | 57,8 dB(A) | 54,4 dB(A) | 49,7 dB(A) | 47,9 dB(A) | 60,7 dB(A) | 52,6 dB(A) |
Głośność zestawu po nagrzaniu | 69,1 dB(A) | 60,9 dB(A) | 58,1 dB(A) | 54,8 dB(A) | 49,9 dB(A) | 47,6 dB(A) | 61,2 dB(A) | 53,5 dB(A) |
Dostawca (WWW [http://]) | www.4max.com.pl/ | www.4max.com.pl/ | www.ntec.pl/ | www.megabajt.com.pl/ | www.pccooler.com.pl/ | www.sirius.pl/ | www.4max.com.pl/ | www.cooling.pl/ |
+ – tak, – – nie, * – wszystkie ceny (z VAT-em) z 23 lipca 2003 r, 1) – test przy różnych ustawieniach prędkości obrotowej wentylatora |