W zgodzie z Temidą
Najpierw dobrze się dowiedzieć, co jest legalne, a co nie. Wbrew temu, co sądzi większość użytkowników komputerów, nie jest to takie oczywiste. Czasami nie zdajemy sobie sprawy z tego, że staliśmy się “nielegalni”. Otóż piratami zostajemy nie tylko, kiedy instalujemy nielegalne, kupione na giełdzie oprogramowanie. Łamiemy prawo także wtedy, gdy instalujemy program z jednej licencjonowanej kopii na kilku komputerach, korzystamy z uaktualnienia programu bez posiadania legalnej kopii lub używamy aplikacji bez uwzględnienia szczególnych ograniczeń, dotyczących np. wersji edukacyjnej.
Podobnie jak każda twórczość, programy komputerowe są chronione przez prawo. Kiedy kupujemy aplikację, nie stajemy się właścicielami praw autorskich. Zyskujemy jedynie uprawnienia do korzystania z programu z ograniczeniami nałożonymi na nas przez producenta oprogramowania. Ich dokładny opis zawiera licencja. Najczęściej znajdziemy w niej klauzulę: “Jeśli użytkownik powiela, rozprowadza lub instaluje oprogramowanie w sposób niezgodny z licencją lub w inny sposób łamie postanowienia umowy, narusza on prawa autorskie do oprogramowania”. Złamanie zasad użytkowania programu jest równoznaczne z popełnieniem przestępstwa ściganego z kodeksu karnego lub ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych.
Jeżeli chcemy, by nasz komputer był “praworządny”, mamy dwa wyjścia. Kupić licencje na wszystkie potrzebne nam aplikacje lub poszukać tańszej alternatywy. Jedynie wydatek na system operacyjny jest nieunikniony (chyba że chcemy pracować na Linuksie – patrz: $(LC85821: W rytmie GPL)$). Windows XP Home OEM PL kosztuje ok. 420 zł. Zestaw aplikacji potrzebnych przeciętnemu użytkownikowi komputera to kilkanaście programów. Wraz z systemem otrzymujemy przeglądarkę internetową (Internet Explorer), program pocztowy (Outlook Express) i kilka aplikacji narzędziowych. Resztę musimy dokupić. Gdyby oszacować koszt nielegalnie instalowanych programów, nierzadko przekroczyłby on kwotę 2000 zł!
To więcej, niż zapłacimy za średniej klasy komputer! Na szczęście jednak większość z tych aplikacji możemy zastąpić programem tańszym lub darmowym, o zbliżonej lub niewiele mniejszej funkcjonalności. Co wiecej, warto się zastanowić nad zmianą także wtedy, gdy narzędzie wbudowane w system operacyjny, np. przeglądarka internetowa, nie spełnia naszych oczekiwań.
Free, czyli za darmo?
Freeware, czyli bezpłatne oprogramowanie, można pobierać z Sieci i rozpowszechniać za darmo, ale nie wolno modyfikować jego kodu źródłowego. Często komercyjne aplikacje mają swoje darmowe odpowiedniki przeznaczone tylko do użytku domowego. Oprócz aplikacji freeware w Internecie znajdziemy kilka innych rodzajów nieodpłatnych narzędzi. Adware to programy z banerami reklamowymi. Oglądanie reklam jest ceną, jaką płacimy za korzystanie z programu. Donationware, cardware, mailware i giftware to typy licencji, których autor aplikacji wymaga od nas przesłania odpowiedniego rodzaju darowizny: dotacji finansowej, kartki pocztowej, e-maila lub upominku. Zupełnie za darmo dostajemy programy typu Public Domain. Od freeware’ów różnią się one tym, że nikt nie rości sobie do nich praw autorskich, a często są udostępniane łącznie z kodem źródłowym, który możemy dowolnie modyfikować.
Chcesz zarabiać – płać
Choć może się wydawać, że w Sieci znajdziemy wszystko, okazuje się jednak, że istnieją programy, które nie mają swoich darmowych lub tańszych, na przykład shareware’owych odpowiedników. Dotyczy to profesjonalnych narzędzi, specjalistycznego oprogramowania (np. typu CAD), aplikacji podatkowych, księgowych i edukacyjnych. Najprostsza zasada, którą możemy się kierować przy komponowaniu zawartości komputera, to: jeśli coś służy do zastosowań komercyjnych, trzeba to kupić. Pocieszający jest fakt, że aplikacje, które chcemy wykorzystywać do pracy, możemy odliczyć od podatku (po raz ostatni w zeznaniu za rok 2003). Za to większość aplikacji użytkowych ma swoje darmowe rodzeństwo. Daleka od prawdy jest opinia, że programy rozdawane za darmo są gorsze. Często ich autorzy tworzą je na własne potrzeby i dopiero później rozprowadzają, niejednokrotnie z prośbą o uwagi mogące pomóc w udoskonaleniu software’u. Większość to programy tworzone z pasją i zaangażowaniem. Coraz częstsze staje się również postępowanie programistycznych potentatów, którzy udostępniają za darmo, w ramach promocji, starsze wersje swoich komercyjnych produktów.
Bilans zysków i strat
Co tracimy, przesiadając się na freeware? Czasem aplikacje mają mniejszą funkcjonalność niż ich komercyjne odpowiedniki – nie można liczyć na to, że za mniejsze pieniądze lub za darmo dostaniemy dokładnie to samo, co za poważne kwoty. Tu trzeba zadać sobie pytania – czy oraz ile jesteśmy skłonni zapłacić za dodatkowe funkcje i w jakim stopniu są nam one potrzebne – oraz ocenić stosunek ceny do ich jakości. Być może czasem okaże się, że jednak warto wydać parę(set) złotych. Niestety, większość autorów darmowych programów nie oferuje nam właściwie żadnego supportu technicznego. Musimy radzić sobie sami, niejednokrotnie zdani tylko na skąpe instrukcje w plikach Pomocy.
Co zyskujemy? Przede wszystkim czyste sumienie. Dzięki poszukiwaniom najlepszych programów freeware możemy rozszerzyć horyzonty – przestaniemy zawężać obszar poruszania się do kilku typowych pakietów oprogramowania. Szukając innych możliwości i ucząc się obsługi nowych aplikacji, mamy także szansę rozwinąć umiejętności i wykroczyć poza standardy.
Być może nie uda się od razu wymienić całego oprogramowania na legalne. Warto jednak małymi krokami posuwać się do przodu, sukcesywnie oczyszczać swój komputer, by w końcu odkryć przyjemność włączania go bez obawy, że ktoś mógłby nas na czymkolwiek przyłapać. Dla wszystkich, którzy chcieliby już teraz rozpocząć “legalne życie”, zamieszczamy tabelę z propozycjami tanich i darmowych odpowiedników znanych programów.
| Tanie i darmowe zamienniki znanych aplikacji | ||||
| Program: | Cena: | Opis: | Adres WWW: | |
| Pakiet biurowy | ||||
| MS Office 2003 PL | ok. 2000 zł | |||
| Tanie i darmowe zamienniki aplikacji | OpenOffice 1.1 PL | 0 zł | To pełnowartościowy pakiet biurowy, który na pierwszy rzut oka niewiele różni się od zestawu MS Office. W skład OpenOffice wchodzą cztery aplikacje: edytor tekstu Writer, arkusz kalkulacyjny Calc, program do grafiki (także trójwymiarowej) Draw i narzędzie do tworzenia prezentacji Impress. Pakiet jest w znacznym stopniu kompatybilny z MS Office – problemy mogą stwarzać tylko duże i skomplikowane dokumenty. W zestawie brak także programu do tworzenia baz danych. (CHIP-CD/DVD 12/2003) | www.openoffice.pl |
| Draco Organizer Home Edition 1.2 | 0 zł | Ponieważ w OpenOffice brakuje programu typu PIM, warto zainstalować dodatkowe narzędzie. Draco Organizer zaprojektowany został jako odpowiednik Outlooka. Może nam służyć jako zaawansowany organizer, ale też jako program pocztowy (choć nie znajdziemy w nim przeglądarki grup dyskusyjnych). (CHIP-CD/DVD 3/2004) | www.dshome.pl | |
| 602PC Suite Home | 0 zł | Program czeski, nie ma polskiej wersji językowej. Składa się z edytora tekstu 602Text, arkusza kalkulacyjnego 602Tab i modułu graficznego 602Photo – wszystkie te aplikacje tworzą zintegrowany pakiet współpracujących ze sobą narzędzi. (CHIP-CD/DVD 3/2004) | www.software602.com | |
| MS Works 7.0 PL | ok. 250 zł | Tani pakiet biurowy Microsoftu, skierowany do użytkownika domowego. Pozbawiony jest zatem przede wszystkim wszelkich zaawansowanych funkcji, przeznaczonych do pracy grupowej. | www.microsoft.com | |
| Archiwizer | ||||
| Win Zip 8.0, WinRAR 3.30 | ok. 120 zł | |||
| Tanie i darmowe zamienniki aplikacji | QuickZip 3.05 | 0 zł | Program obsługuje dziewiętnaście różnych formatów kompresji – z wyjątkiem najnowszego, wprowadzonego niedawno w WinZipie. Poza typowymi funkcjami umożliwia przygotowanie samorozpakowujących się archiwów i dzielenie dużych plików. (CHIP-CD/DVD 3/2004) | www.quickzip.org |
| IzARC 3.4.1.4 | 0 zł | Program archiwizujący, umożliwiający dekompresję i tworzenie archiwów w wielu formatach, m.in.: ACE, CAB, LHA,LZH, RAR, RPM, TAR i ZIP. (CHIP-CD/DVD 3/2004) | www.izsoft.dir.bg/izarc.htm | |
| 7-Zip 3.13 | 0 zł | Dobry archiwizer oferujący oprócz obsługi formatu ZIP także własny, doskonały format kompresji o dużym współczynniku upakowania. Niektóre osoby odstręczać jednak może surowy, pozbawiony ikon interfejs. | www.7-zip.org | |
| Menedżer plików | ||||
| Total Commander 6.0 | ok. 180 zł | |||
| Tanie i darmowe zamienniki aplikacji | QuickZip 3.05 | 0 zł | Prosty, ale funkcjonalny menedżer plików. Umożliwia obsługę dwóch paneli, jest wyposażony w menu kontekstowe wywoływane prawym przyciskiem myszki. Dyski sieciowe można dzięki niemu przeglądać bez mapowania. Servant Salamander ma wbudowaną prostą przeglądarkę plików, w porównaniu z Total Commanderem brak mu jednak klienta FTP. (CHIP-CD/DVD 3/2004) | www.altap.cz |
| Przeglądarka plików graficznych | ||||
| ACDSee 6.0 | ok. 280 zł | |||
| Tanie i darmowe zamienniki aplikacji | IrfanView | 0 zł | Aplikacja do przeglądania plików graficznych. Obsługuje prawie 70 typów zbiorów. Jej wielkim atutem jest opcja doinstalowania plug-inów rozszerzających jej funkcjonalność, np. umożliwiających obsługę plików audio i wideo. Niezaprzeczalny plus programu to rozbudowane opcje drukowania obrazów. IrfanView szybko tworzy galerie miniaturek, które ułatwiają nawigację w folderach z grafiką. (CHIP-CD/DVD 3/2004) | www.irfanview.com |
| XnView1.66 | 0 zł | Przeglądarka plików graficznych i animacji. Umożliwia również zrobienie zrzutów ekranu oraz miniaturek podglądu. (CHIP-CD/DVD 3/2004) | www.xnview.com | |
| SlowView 1.0 | 0 zł | Uniwersalna przeglądarka plików graficznych, audio i wideo. (CHIP-DVD 3/2004) | www.slowview.at | |
| Programy graficzne – bitmapowe i wektorowe | ||||
| Adobe Photoshop CS; CorelDRAW 11 | ok. 3800 zł; ok. 2300 zł | |||
| Tanie i darmowe zamienniki aplikacji | Serif PhotoPlus 5.5 | 0 zł | Program do tworzenia i obróbki grafiki. Współpracuje ze skanerami i aparatami cyfrowymi, pozwala też na kreowanie animacji. Wbudowane filtry i efekty czynią z niego ciekawe narzędzie dla domowego grafika. (CHIP-CD 6/2003) | www.freeserifsoftware.com/serif/ph/ph5/ |
| Adobe Photoshop Elements 2.0 | ok. 600 zł | Tania edycja Photoshopa, opracowana specjalnie dla potrzeb użytkowników domowych, pozbawiona profesjonalnych opcji druku. (CHIP-CD/DVD 3/2004) | www.adobe.com | |
| CorelDRAW 8.0 PL Classic | ok. 300 zł | Starsza wersja doskonałego programu do grafiki wektorowej. Brak mu wprawdzie najnowszych udoskonaleń interfejsu, nadal jednak pozostaje świetnym narzędziem. | www.magit.pl | |
| Paint Shop Pro 8.0 | ok. 660 zł | Nieoficjalny rywal Photoshopa. Najnowsza edycja wyposażona została m.in. w język skryptowy, nadal jednak nie znajdzie zastosowania w profesjonalnym DTP. (CHIP-CD 7/2003) | www.jasc.com | |
| GIMP 1.2.5 | 0 zł | Znany z Linuksa program graficzny, uznawany za dorównującego możliwościami Photoshopowi. Ograniczeniem jest brak obsługi trybu CMYK. (CHIP-CD/DVD 3/2004) | www.gimp.org | |
| Odtwarzacz filmów DVD | ||||
| WinDVD Platinum 5, PowerDVD XP 4.0 | ok. 230-280 zł | |||
| Tanie i darmowe zamienniki aplikacji | FreeDVD 2.0 | 0 zł | Program ograniczony do podstawowych funkcji, bardzo prosty w obsłudze. Według producenta powinien pracować ze wszystkimi typami napędów. W interfejsie aplikacji znajdziemy tylko podstawowe przyciski: odtwarzanie, stop, pauza, przewijanie w przód i tył oraz przejście do następnego/poprzedniego rozdziału. Jest także możliwość wyciszania fonii i wyświetlania napisów. (CHIP-CD/DVD 3/2004) | www.dvdspace.sk |
| Zoom Player Standard | 0 zł | Zaawansowany programowy odtwarzacz DVD, obsługujący także inne pliki multimedialne, na przykład MP3. (CHIP-CD/DVD 3/2004) | www.inmatrix.com | |
| Program do nagrywania płyt | ||||
| Nero Burning ROM 6.0, FireBurner 2.2.1 | ok. 120-280 zł | |||
| Tanie i darmowe zamienniki aplikacji | Deep Burner 1.1 | 0 zł | Doskonała alternatywa dla Nero. Posiadaczom nagrywarek DVD przyda się funkcja ich obsługi. Poza tym do naszej dyspozycji są wszystkie standardowe funkcje: wypalanie i kasowanie nośników wielokrotnego zapisu, nagrywanie wielosesyjne, overburning i kompilacje audio (choć nie jest obsługiwany format OGG). (CHIP-CD/DVD 3/2004) | www.deepburner.com |
| Burn4Free 1.0.0.488 | 0 zł | Program do nagrywania płyt z licencją donationware. (CHIP-CD/DVD 3/2004) | www.burn4free.com | |
| Program antywirusowy | ||||
| Norton AntiVirus 2004, AntiVirenKit 2004, mks_vir 2003, Panda Antivirus Titanium, Kaspersky Anti-Virus | ok. 145-280 zł | |||
| Tanie i darmowe zamienniki aplikacji | Avast! 4 Home Edition PL | 0 zł | Najlepszy z darmowych programów antywirusowych. Zawiera skaner, monitor, ochronę poczty i regularne uaktualnienia, a więc prawie wszystko, co powinien mieć profesjonalny antywirus. Brakuje jedynie harmonogramu zadań, musimy więc sami pamiętać o tym, żeby regularnie skanować dysk. (CHIP-CD/DVD 3/2004) | www.asw.cz |
| AntiVir Personal Edition | 0 zł | Niewielki program antywirusowy. Pozwala na skanowanie zawartości dysków i ma wbudowany rezydentny skaner. (CHIP-CD/DVD 3/2004) | www.free-av.com | |
| AVG Free Edition | 0 zł | Prosty program antywirusowy, bez pomocy technicznej. (CHIP-CD/DVD 4/2003) | www.grisoft.com | |
| Klient FTP | ||||
| FTP Voyager 10.0, CuteFTP 5.0.3 | ok. 150-200 zł | |||
| Tanie i darmowe zamienniki aplikacji | Crystal FTP 2000 | 0 zł | Klient FTP wyposażony we wszystkie funkcje niezbędne do wygodnego transferu plików, łącznie z kolejkowaniem. Jeśli połączenie zostanie zerwane podczas transmisji, program ponownie je nawiąże i zacznie transfer od miejsca, w którym go przerwano. “Książka adresowa” przechowa wszystkie niezbędne ustawienia, potrzebne do szybkiego połączenia z wybranym serwerem. (CHIP-CD/DVD 3/2004) | www.casdk.com |
| Ace FTP 3 Freeware | 0 zł | Klient FTP o dużych możliwościach i przejrzystym interfejsie. (CHIP-CD/DVD 3/2004) | www.visicommedia.com | |
| Osobista zapora ogniowa | ||||
| Norton Personal Firewal 2004, Tiny Personal Firewall 5.5 | ok. 200-320 zł | |||
| Tanie i darmowe zamienniki aplikacji | Agnitum Outpost Firewall 1.0.1817 | 0 zł | Zapewnia skuteczną ochronę systemu przed atakami internetowymi. Podczas pracy programu widzimy wszystkie aktualne połączenia wraz z informacjami o ich stanie (nasłuch, połączenie), używanych portach, transferze itp. Monitorowane aplikacje potwierdzają swoją autentyczność dzięki zastosowaniu kodu MD5, a tworzenie dla nich reguł dostępu do Internetu nie powinno nikomu przysporzyć większych trudności. Wersja darmowa pozbawiona jest pomocy technicznej. (CHIP-CD/DVD 3/2004) | agnitum.com |
| Kerio Personal Firewall 4 | 0 zł | Świetna osobista zapora ogniowa, bezpłatna tylko do użytku domowego – korzystanie w firmie wymaga wniesienia opłaty ok. 170 zł. (CHIP-CD 2/2004) | www.kerio.com | |
| Menedżer pobierania | ||||
| GetRight 5.0, FlashGet 1.40 | ok. 100-120 zł | |||
| Tanie i darmowe zamienniki aplikacji | Star Downloader 1.4.2 PL | 0 zł | Bardzo dobry pomocnik w pobieraniu plików, choć charakteryzujący się niezbyt wygodnym interfejsem. SD 1.4.2 to ostatnia darmowa edycja programu, w niewielkim tylko stopniu ustępująca wersji płatnej. (CHIP-CD/DVD 3/2004) | www.stardownloader.com |
| LeechGet 2004 1.1 | 0 zł | Szybki i wygodny w obsłudze menadżer pobierania. Brak mu jedynie wyrafinowanych funkcji, np. dodawania wątku podczas pobierania pliku. (CHIP-CD/DVD 3/2004) | www.leechget.de | |
