1. Uporządkowany kadr
Najprostszym trikiem – oprócz stosowania znanej reguły trójpodziału – jest wykorzystanie naturalnych linii, które można łatwo odnaleźć niemal w każdym krajobrazie. Może być to droga wijąca się w dolinie, ścieżka górska, układ wydm lub – tak jak na naszej fotografii – wyraźne rzędy lawendy biegnące ku horyzontowi. Na zdjęciu tworzą one linie, za którymi podąża oko oglądającego. Mistrzowie fotografii pejzażowej wykorzystują układ naturalnych linii geometrycznych do naprowadzenia widza wprost na kluczowy punkt obrazu. Linie, szczególnie jeśli prowadzą od bliskiego pierwszego planu do rozległego krajobrazu, dodają zdjęciu interesującej głębi.
2. Ciekawy pierwszy plan
Dobrym sposobem na przyciągnięcie uwagi odbiorcy jest skomponowanie obrazu tak, by miał ciekawy motyw na pierwszym planie, najlepiej w swoim mocnym punkcie. Może to być pień drzewa, ładny kamień, płotek, dzikie zwierzę czy charakterystyczna roślina. Taki obiekt przykuje wzrok, a oko odbiorcy będzie dzięki niemu miało “bezpieczną przystań”, w której chwilę odpocznie podczas przeszukiwania zakamarków fotografii. Aby kompozycja z pierwszym planem została prawidłowo skadrowana, musisz skorzystać z obiektywu szerokokątnego i ustawić mały otwór przesłony – tak żeby jak najwięcej obszarów na zdjęciu znalazło się w płaszczyźnie ostrości (więcej na ten temat w poradzie dotyczącej głębi hiperfokalnej). Motyw także musi być dobrze oświetlony – mieć jasność zbliżoną do pozostałych planów i widoczne detale.
3. Zdjęcie monochromatyczne
Na zdjęciach monochromatycznych świetnie widać geometrię krajobrazu: siatkę pól, drzewa, drogi, a także fakturę – skał, śniegu, oraz grę świateł i cieni. Przekształcenie na obraz monochromatyczny może uratować atrakcyjne pod względem kompozycji kadry, którym brakuje dobrego, ciepłego światła (takie są zdjęcia robione podczas pochmurnego dnia).
Jak uzyskać dobry obraz czarno-biały z cyfrówki? Przede wszystkim unikać funkcji robienia zdjęć czarno-białych, którą oferuje aparat. Najlepiej robić kolorowe zdjęcia RAW i podczas konwersji wykorzystać narzędzia pozwalające dopasować do poszczególnych kolorów odpowiednie szarości. Dzięki temu można uzyskać spektakularne efekty, np. wyeksponować chmury przez przyciemnienie kanału niebieskiego, albo lepiej wydobyć fakturę kamieni przez przyciemnienie zieleni. Takie narzędzia oferowane są w każdym programie graficznym. W Photoshopie będzie to »Mikser kolorów«, a w równe popularnym Lightroomie opcja »Greyscale«.W najnowszym Photoshopie CS4 można skorzystać także z nowej warstwy dopasowania »Czarno-białe«, która m.in. pozwala na symulację filtrów.
4. Stwórz HDR
HDR to zdjęcie o powiększonej rozpiętości tonalnej. Fotografie tego typu są bardzo efektowne. Można je uzyskać samodzielnie. Zamiast jednej klatki należy wykonać trzy: jedną o ekspozycji według wskazań światłomierza, drugą niedoświetloną o -1 EV, trzecią prześwietloną o +1 EV. Trzy zdjęcia muszą zawierać dokładnie taki sam kadr, więc aparat powinien być ustawiony na statywie, a migawka wyzwolona z wykorzystaniem samowyzwalacza z aktywną funkcją wstępnego podniesienia lustra. Dzięki temu pierwsze zdjęcie będzie miało poprawnie naświetlone średnie tony. Na kolejnym więcej będzie szczegółów w obszarze jasnych świateł. Ostatnie będzie zawierało więcej informacji o obszarach ciemnych niż klatka naświetlona według wskazań światłomierza. HDR powstaje w wyniku połączenia informacji z tych trzech klatek – w efekcie uzyskuje się największą liczbę informacji o scenie, a także redukuje kontrast, dzięki czemu zdjęcie ma więcej szczegółów w bardzo jasnych i bardzo ciemnych partiach obrazu w porównaniu z jednokrotną ekspozycją.
Możliwe jest przekształcenie pojedynczego zdjęcia w HDR, o ile zostało ono zapisane jako RAW. Takie zdjęcie trzeba trzykrotnie wywołać z ustawieniami -1 EV, 0 EV, +1 EV. W tym wypadku rozpiętość nie będzie tak duża jak w serii trzech zdjęć z bracketingiem, mimo to efekt HDR będzie zauważalny. Do utworzenia HDR-a z trzech zdjęć służy specjalny algorytm. W Photoshopie CD4 został on zawarty w funkcji nazwanej po prostu Scal jako HDR (»Plik | Automatyzuj | Scal jako HDR«). Można także sięgnąć po wyspecjalizowaną aplikację do tworzenia HDR-ów – Photomatix (www.hdrsoft.com).
5. Duża głębia ostrości
Największą głębię ostrości pozwala uzyskać kombinacja szerokokątnego obiektywu i małego otworu przesłony. Jak dobrać właściwe ustawienie? Najlepiej skorzystać z techniki głębi hiperfokalnej.Tym mianem określamy ustawienie ostrości, które przy wybranej aktualnie przesłonie daje największą głębię ostrości, kończącą się w nieskończoności. W przypadku obiektywu 28 mm, przy przesłonie f/11, głębię hiperfokalną zapewni ustawienie ostrości na odległość 2,4 m. Płaszczyzna ostrości obejmuje wówczas od 1,3 m do nieskończoności. Jak obliczyć głębię hiperfokalną? Najłatwiej mają użytkownicy obiektywów stałoogniskowych – wiele z nich ma naniesioną skalę głębi ostrości. Celem obliczenia głębi hiperfokalnej dla wybranej ogniskowej ustawionej na obiektywie zmiennoogniskowym trzeba posłużyć się kalkulatorem online, np. ze strony www.dofmaster.com/dofjs.html. Ten kalkulator uwzględnia typ matrycy, co jest ważne, gdyż od jej fizycznej wielkości zależy głębia ostrości, jaką można uzyskać przy danej ogniskowej i przesłonie. Dzięki wersji przeznaczonej do smartfonów z kalkulatora skorzystamy w plenerze. Posiadacze iPhone’a mogą zainstalować aplikację f/8 DoF Calculat lub Dr DOF. A użytkownicy prostszych komórek mogą użyć programu DofCalc (www.jibble.org/dofcalc/).
6. Zaskakująca perspektywa
Gdy fotografujemy krajobrazy, warto poszukać nietypowej perspektywy. Zamiast fotografować na wprost z pozycji wyprostowanej, wystarczy skierować aparat w niebo. W ten sposób można uzyskać ciekawe zdjęcia robione w miejscach mało fotogenicznych, np. w gęstym lesie. Szukając ciekawej perspektywy, nie zapomnijmy o kadrach wykonanych z żabiej perspektywy albo skierujmy aparat prosto w ziemię, co pozwoli znaleźć ciekawą teksturę czy atrakcyjny wizualnie układ roślin i kamieni.
7. Krajobrazy pod światło
W zasadzie nie należy fotografować, gdy się ma światło za plecami lub z boku, ale… odstępstwo od tej zasady to świetny pomysł na efektowne zdjęcie krajobrazu. Kluczem do poprawnego zastosowania tej techniki jest fotografowanie, gdy słońce jest bardzo nisko, czyli tuż przed zachodem lub tuż po wschodzie słońca. W tym momencie światło jest najsłabsze, wówczas łatwiej zrównoważyć kontrast między bardzo jasnym niebem a ziemią. Aby dodatkowo zmniejszyć kontrast, warto sięgnąć po filtr połówkowy z równomiernym gradientem. Dzięki temu można przyciemnić niebo bez osłabiania ekspozycji gorzej oświetlonych partii zdjęcia. Najlepiej użyć filtra typu Cokin P. Ten system składa się z ramki na filtry połączonej z gwintem pozwalającym na przymocowanie jej do obiektywu oraz wymiennych szklanych filtrów. Na początek można kupić filtr połówkowy szary typu 121M. Średnio zmniejsza on ekspozycję nieba o ok. 2 EV, co jest bardzo dobrą wartością do wyrównania kontrastu podczas fotografowania pod słońce zawieszone nisko nad horyzontem.
8. Ciekawy detal
Jeśli w danym miejscu brak motywu, który będzie dobrze wyglądał w szerokim kadrze, potrzebny jest ciekawy detal. Może to być drzewo o nietypowym pokroju, fragment siatki pól, zbliżenie zachodzącego słońca, a także sylwetka człowieka ukazana na tle efektownej scenerii. Do wyłuskania takiego detalu potrzebny jest teleobiektyw, ale jego zastosowanie wymaga dobrania odpowiednich ustawień aparatu. Przydaje się również statyw, bowiem im dłuższa ogniskowa, tym łatwiej poruszyć zdjęcie. Jeśli go brak, czas ekspozycji powinien być krótki, przynajmniej o wartości równej ogniskowej będącej ekwiwalentem dla 35 mm. Na przykład dla ogniskowej 300 mm ustawiamy czas 1/320 s, dla 135 mm – 1/160 s itd. Fotografowanie odległych detali bywa czasami trudne z powodu mgiełki (wytworzonej przez światło odbite w kurzu i drobinkach wody), która zmniejsza kontrast i tworzy tak zwaną perspektywę powietrzną. Możemy to zredukować, stosując filtr polaryzacyjny.
9. Ruch wody
Aby osiągnąć efekt widoczny na zdjęciu, trzeba naświetlić klatkę, stosując dłuższy czas ekspozycji. Minimum to 1/10 s. Czas ten można wydłużać aż do 30 s. Im dłuższa ekspozycja, tym woda będzie bardziej rozmazana, przy najdłuższym czasie będzie to niemal mgiełka. Długość ekspozycji najlepiej dobierzemy, eksperymentując z konkretnym motywem. Kilka prób z różnymi czasami naświetlania pozwoli otrzymać zdjęcie najlepiej oddające atmosferę fotografowanej scenerii. Korzystając z tej techniki, możemy również fotografować falujące morze, pod warunkiem że w kadrze znajdzie się również nieruchomy obiekt, np. kamienie lub falochron, który będzie mocnym punktem obrazu zatrzymującym wzrok osoby oglądającej zdjęcie. Fotografując wodę w ruchu, powinniśmy użyć statywu. Przy najkrótszych czasach, w przedziale od 1/10 s do 1/2 s, można również skorzystać z mechanizmu stabilizacji obrazu w obiektywie czy korpusie aparatu. Nowoczesne stabilizatory pozwalają zrobić nieporuszone zdjęcie z czasem dłuższym o 3 EV. Więc jeśli minimalnym czasem naświetlania podczas fotografowania z ręki dla ogniskowej 28 mm jest 1/30s, to ze stabilizacją można bezpiecznie fotografować nawet z czasem 1/4 s. A fotograf wsparty choćby o drzewo ma szansę uzyskać ostre zdjęcie z czasem 1/2 s. Fotografując ze statywu z wykorzystaniem dłuższych czasów, pamiętajmy o wstępnym podniesieniu lustra (oczywiście dotyczy to robienia zdjęć lustrzanką), a także o wyzwalaniu migawki za pomocą samowyzwalacza, tak by nie poruszyć aparatem w momencie naciskania spustu.
10. Utwórz panoramę
Kiedy krajobraz rozpościera się tak szeroko, że nie obejmuje go nawet superszerokokątny obiektyw przeznaczony do cyfrowej lustrzanki, to by zarejestrować taki pejzaż, trzeba połączyć kilka ujęć w jedno. Pierwszym krokiem do utworzenia panoramy jest poprawne zarejestrowanie zdjęć źródłowych. Zoom powinien być ustawiony w najbardziej szerokokątnej pozycji. Należy zmierzyć ekspozycję, a następnie wynikające z pomiaru wartości wprowadzić do ustawień aparatu, korzystając z trybu manualnego, jeśli to tylko możliwe. Dzięki temu wszystkie klatki będą identycznie naświetlone i nie będzie różnic w jasności tonów pomiędzy różnymi obszarami panoramy. Kolejne kadry powinny zachodzić na siebie w 20–30 proc. Po zgraniu obrazów do komputera wystarczy je połączyć w specjalnym programie. Choć aplikacje tego typu są zazwyczaj dołączane do aparatu fotograficznego, lepiej skorzystać z alternatywnego oprogramowania. Polecamy bezpłatny Microsoft Image Composite Editor (http://research.microsoft.com/en-us/um/redmond/groups/ivm/ice/).
11. Niebanalne odbicia
Dobrym pomysłem na ciekawe zdjęcie krajobrazu są odbicia. Jeśli fotografujesz w pobliżu wody, szczególnie w górach, wypatrz ciekawy plan, np. górę, która odbija się w wodzie, i wróć na miejsce, gdy będzie bezwietrzna pogoda. Tylko w takim momencie masz szansę uwiecznić ostre i klarowne odbicie motywu w tafli wody. Ważne jest także dobre oświetlenie – najlepiej, jeśli słońce znajdzie się dokładnie za twoimi plecami, wówczas uzyskasz równomierną ekspozycję stoku i równie dobre odbicie w tafli jeziora.
12. Nocne fotografie
Są motywy, które warto fotografować nocą, np. oświetlone mosty, autostrady, panoramy miasta itp. Naturalny krajobraz uwieczniajmy raczej po zachodzie lub przed wschodem słońca, szczególnie latem. Wówczas światło zza horyzontu, odbijające się od nieba, jest dostatecznie silne, żeby doświetlić chmury i ziemię. Dobrym źródłem dodatkowego oświetlenia dla nocnych pejzaży jest także księżyc w pełni. Do fotografowania w nocy niezbędny jest statyw. Stabilizacja nie pomoże, bo czasy naświetlania zawsze są dłuższe niż 1/2 s. Poza tym warto mieć wężyk spustowy. Maksymalny czas naświetlania oferowany w aparacie to 30 s – może być za krótki, szczególnie, gdy niezbędne jest przymknięcie obiektywu w celu uzyskania większej głębi ostrości. Dłuższe czasy uzyskamy tylko dzięki naświetlaniu na B. Wtedy nie można użyć samowyzwalacza i wężyk jest niezbędny, by nie poruszyć aparatem w chwili wyzwalania migawki. W przypadku zdjęć nocnych nie można ufać wskazaniom światłomierza. Ekspozycję trzeba dobrać eksperymentalnie.
5 najbardziej przydatnych akcesoriów
1. Statyw
Dzięki niemu możliwe jest fotografowanie z długimi czasami naświetlania i uzyskiwanie takich efektów jak rozmazywanie płynącej wody, stosowanie ekstremalnie dużej głębi ostrości przy zachowaniu niskiej czułości matrycy, wskutek czego powstają zdjęcia pozbawione szumu.
2. Wężyk spustowy
Przydatny dodatek do statywu. Niezbędny, by fotografować w nocy z czasami dłuższymi niż 30 s.
3. Zoom szerokokątny
Wymarzony obiektyw do fotografowania krajobrazów to zoom o ogniskowej 16–35 mm (ekwiwalent 35 mm). Dzięki przerysowaniu perspektywy pozwala na tworzenie zaskakujących i dramatycznych ujęć oraz uzyskanie dużej głębi ostrości.
4. Filtr połówkowy Cokin
Dzięki filtrowi Cokin P 121M można przyciemnić niebo, zmniejszając tym samym kontrast na zdjęciu. Niezbędny do fotografowania pejzaży pod słońce o zachodzie i wschodzie słońca.
5. Filtr polaryzacyjny
Przydaje się do przyciemniania niebieskiego nieba, tak by wydobyć obłoki. Likwiduje zbędne refleksy w wodzie. Poza tym usuwa perspektywę powietrzną, poprawiając kontrast zdjęć robionych z dużej odległości.
Tylko RAW!
Podczas fotografowania krajobrazów warto skorzystać z możliwości, jakie daje format RAW. Przede wszystkim:
- możliwość dobrania balansu bieli po zrobieniu zdjęcia
- większa ilość informacji
- możliwość symulowania filtrów połówkowych z dobrym skutkiem, co zapewnia Adobe Lightroom 2.x.
- możliwość wywoływania zdjęćz korekcją ekspozycji, dzięki czemu z jednego pliku da się zrobić obraz HDR
- wielokrotna, bezstratna obróbka tej samej fotografii
- możliwość konwersji do 16-bitowego TIFF-a, co znacznie zwiększa możliwości edycji zdjęcia w Photoshopie.
Ponieważ obecnie ceny kart pamięci są niskie, główna wada RAW-ów, czyli większa objętość, jest właściwie bez znaczenia. Zapisywanie pejzaży w JPEG-ach to ostateczność. W kompaktach lepiej korzystać z formatu TIFF.
Wstawaj rano!
Kluczem do udanych zdjęć krajobrazu jest dobre światło. Najlepsze warunki są tuż przed zachodem słońca i tuż po wschodzie. Światło jest wówczas ciepłe i, co najważniejsze, pada pod niskim kątem. Dzięki temu zdjęcia mają ładnie uwypukloną rzeźbę terenu i przyjemne kolory. O tych porach dnia światło jest także niezbyt silne, dzięki czemu zakres dynamiki sceny zazwyczaj nie przekracza możliwości matrycy cyfrowej. Daje to szansę na poprawne naświetlenie wszystkich fragmentów sceny.
Oprogramowanie do fotografii krajobrazu
Photoshop CS4
Podstawowe narzędzie do korekcji i retuszu fotografii. Można z powodzeniem używać wcześniejszych wersji albo Photoshop Elements 8, który ma większość potrzebnych narzędzi.
Lightroom 2
Photoshop ma wbudowany dobry konwerter plików RAW, ale warto korzystać z Lightrooma, gdyż ma więcej narzędzi edycyjnych, dzięki czemu zdjęcia można poprawiać już na etapie ich wywoływania.
DOFmaster
Narzędzie online do obliczania hiperfokalnej głębi ostrości. Dostępne także z telefonów komórkowych. Alternatywnie można zainstalować w telefonie programik Javy – DofCalc.
Photomatix
Funkcjonalne narzędzie do tworzenia obrazów o dużej rozpiętości dynamicznej (HDR). Zapewnia dokładną kontrolę nad przebiegiem konwersji, co daje duży wpływ na końcowy efekt.
Microsoft ICE
Bezbłędnie i szybko łączy najbardziej złożone panoramy. Efekt końcowy jest lepszy niż uzyskany dzięki innym narzędziom tego typu. Niestety, program ma mało opcji, więc trzeba się zdać na konwersję automatyczną.
