Kronika CHIP-a: Urządzenia wskazujące

Któż by pomyślał, że tekturowa karta o wymiarach 19×8 cm stanie się kamieniem węgielnym techniki cyfrowej? A jednak bez kart perforowanych Holleritha – pierwszego narzędzia umożliwiającego wprowadzanie danych do komputera – nie byłoby zapewne dzisiejszych klawiatur i myszy.
Początki urządzeń wskazujących sięgają lat 30. ubiegłego stulecia.
Początki urządzeń wskazujących sięgają lat 30. ubiegłego stulecia.

Przodek nowoczesnych komputerów – Z1 skonstruowany w 1937 r. przez Konrada Zuse – był sterowany jedynie za pośrednictwem sekwencji otworów wytłoczonych na taśmie o szerokości 35 mm. Otwory te ustawiały mechaniczne przełączniki w jednej z dwóch pozycji. Podobną konstrukcję miał również znacznie bardziej niezawodny model Z3. Ten pierwszy cyfrowy komputer świata z 1941 r. wykorzystywał już klawiaturę – zawierała ona jednak wyłącznie liczby i kilka przycisków funkcyjnych. Taśmy i karty perforowane pozostały w użyciu jeszcze przez wiele lat i były stosowane na przykład w polskich komputerach Odra w latach 60. i 70. XX wieku, które można było spotkać w przemyśle i na kolei jeszcze do kwietnia bieżącego roku.

Standardowa klawiatura upowszechniła się po rozpoczęciu produkcji pierwszego komputera osobistego IBM w 1981 r. Układ klawiszy przeniesiono bezpośrednio

z maszyn do pisania. I choć występujące w nich problemy z elementami mechanicznymi odeszły dawno do lamusa, wciąż korzystamy z klawiatur, na których najczęściej używane przyciski są od siebie najbardziej oddalone.

Od samego początku przyjazny użytkownikom był za to Lightpen z lat 50. Ta obsadka z fototranzystorem uchodzi za pierwsze urządzenie wskazujące współpracujące z monitorami kineskopowymi. Istniały jednak poważne ograniczenia: chwilowa pozycja wskaźnika była obliczana z zauważalnym opóźnieniem, a na ciemnych obszarach ekranu świetlne pióro przestawało działać. Mimo to już w 1963 r. udoskonalone wskaźniki Lightpen były wykorzystywane do obsługi aplikacji CAD.

Lata 80. to czas, kiedy narodził się m.in. trackpoint.

Lata 80. to czas, kiedy narodził się m.in. trackpoint.

Pierwsza mysz. Gryzoń z kulką

Wielu użytkowników nie wyobraża sobie pracy bez komputerowej myszy. Na początku 60. XX wieku w Stanford Research Institute prowadzono prace nad kompaktowym urządzeniem wskazującym. Ich efektem był zaprezentowany w 1964 r. przez Douglasa Engelbarta i Billa Englisha prototyp myszy. Na spodzie urządzenia znajdowały się dwa prostopadłe kółka zębate obracające się podczas przesuwania go po powierzchni – ich ruch był przetwarzany na informacje o położeniu kursora. Pierwsza mysz z metalowo-gumową kulką została opracowana przez Billa Englisha w roku 1972 w laboratorium firmy Xerox. Prawdziwą popularność “elektroniczne gryzonie” zdobyły dopiero w latach 80., po tym jak ta sama firma w roku 1981 zaczęła dodawać myszy do sprzedawanych przez siebie zestawów komputerowych z rodziny Star. Do upowszechnienia myszy przyczyniło się zwłaszcza pojawienie się w roku 1984 pierwszego komputera Apple Macintosh z graficznym interfejsem użytkownika.

Jako urządzeń wskazujących zaczęto używać także palców: komputerowa platforma edukacyjna PLATO już w roku 1972 była obsługiwana za pomocą ekranów dotykowych. W roku 1980 inżynierowie firmy Apollo Computer wykorzystali tę technologię, umieszczając specjalne pulpity dotykowe z boku klawiatur projektowanych komputerów biurkowych. W ten sposób narodził się touchpad. Z kolei koncern IBM od 1987 r. montował w swoich notebookach trackpointy mające stanowić alternatywę dla myszy. A od pojawienia się Apple PowerBook 500 w 1994 r. powszechnie stosowane są touchpady, które zdobyły znacznie większą popularność.

Równolegle, choć zupełnie niezależnie, rozwijane były urządzenia wskazujące dla graczy. Krokiem milowym było pojawienie się standardowego joysticka do komputera Atari 2600  w 1977 r. oraz opatentowanego gamepada do konsoli Nintendo Entertainment System (NES) w roku 1985. W tym samym roku Nintendo zaprezentowało też elektroniczny pistolet NES Zapper. Nie opierał się on na nowym pomyśle – za pierwowzór uchodzi automat do gry Seeburg Ray-O-Light z 1936 r.

Od czasu upowszechnienia się joysticków i gamepadów przemysł rozrywkowy kształtuje rozwój urządzeń wskazujących. Celem jest jak największy realizm i wygoda obsługi. Nic dziwnego, że już w roku 1995 pojawiły się w sklepach pierwsze kierownice z pedałami do gier wyścigowych. Zaprezentowany w roku 2006 przez Nintendo bezprzewodowy kontroler konsoli Wii wskazuje kierunek zmian – już niedługo będziemy wydawać komputerom polecenia gestami i głosem.