Poradnik: Wyciśnij wszystko z SSD

Większości użytkowników, którzy przenoszą się z dysku magnetycznego lub starego, niewielkiego SSD, polecamy napęd SSD z interfejsem SATA o pojemności ok. 500 gigabajtów. Są one dostępne już od 600 zł i z reguły oferują wystarczającą przestrzeń na system operacyjny, programy i dane użytkownika. Ich 2,5-calowe obudowy pasują zarówno do notebooków, jak i desktopów. Choć interfejs SATA 6 Gb/s ogranicza maksymalną szybkość transmisji do 600 MB/s, SSD z tym interfejsem przesyłają dane od czterech do pięciu razy szybciej niż dyski magnetyczne. Nowoczesne SSD, z przynajmniej trzyletnią gwarancją, osiągają w warunkach użytkowania domowego maksymalny założony przez producenta wolumen zapisanych danych często dopiero po 10 latach. Polecamy model
Transcend SSD370S o pojemności 512 GB (ok. 750 zł), który w Top 10 CHIP-a wyróżnia się dzięki krótkim czasom dostępu i optymalnej efektywności energetycznej. Alternatywą jest 500-gigabajtowy Samsung SSD 850 Evo (ok. 700 zł) z minimalnie niższą naszą oceną, ale aż z pięcioletnią gwarancją.

2. Gdy liczy się tylko wydajność
Jeśli zależy wam na najszybszym możliwym SSD, musi on koniecznie wykorzystywać interfejs PCI Express 3.0 zamiast SATA, co zwykle wymaga płyty głównej z Intel Skylake. Obecnie dostępne są dwa
produkty: Intel SSD 750 (400/1200 GB, około 1900/5100 zł) ma formę karty rozszerzeń do portu PCIe peceta. Samsung SSD 950 Pro (256/512 GB, około 800/1400 zł) to laminat w formacie M.2, który pasuje do kompatybilnych płyt głównych PC lub notebooków ze Skylake i slotem M.2. Ich szybkość przesyłania, wynosząca ponad dwa gigabajty na sekundę, jest od trzech do czterech razy wyższa niż w modelach SATA – jednak w codziennym użytkowaniu ta przewaga będzie mniej odczuwalna niż przeskok z HDD na SSD z interfejsem SATA.

Przed zamontowaniem SSD powinniśmy pomyśleć, czy i w jaki sposób przenieść nasz obecny system operacyjny ze starego dysku na nowy SSD. Najlepszej wydajności można oczekiwać, jeśli po montażu zainstalujemy system operacyjny i programy od nowa, a następnie skopiujemy dane. Sklonowanie starego dysku na SSD jest łatwiejsze, jednak nie zawsze działa. Najłatwiej zrobić to z poziomu działającego Windows z użyciem O&O Migration Kit (obraz 3a) lub oprogramowania dostarczonego przez producenta SSD (np. Samsung Data Migration). Jeśli to zawiedzie, zaawansowani użytkownicy mogą skorzystać z uruchamianego z płyty systemu Clonezilla (do pobrania z goo.gl/pAcR2r). Zawsze należy zawczasu podłączyć nowy SSD do systemu. W przypadku peceta wykorzystujemy w tym celu wolny port SATA. Jako że notebooki mają tylko jedną 2,5-calową kieszeń i interfejs SATA, musimy zaopatrzyć się w zewnętrzną 2,5-calową obudowę na dysk ze złączem USB 3.0 (ok. 50 zł). Można też użyć adaptera SATA-USB, np. takiego jak ten z “zestawu instalacyjnego SSD” od Samsunga (obraz 3b). W celu przeniesienia danych montujemy w komputerze napęd SSD, a następnie podłączamy, jako napęd zewnętrzny, wyjęty zeń wcześniej HDD.
4. HDD i SSD w notebooku

W większości notebooków można zastąpić obecny dysk HDD napędem SSD w obudowie w popularnym rozmiarze 2,5 cala. Jeśli notebook ma napęd optyczny, można go zastąpić kieszenią-adapterem, np. Digitus (obraz 4), w którym mieści się 2,5-calowy SATA SSD. W niektórych przypadkach w notebooku da się też zamontować dodatkowy SSD jako moduł mSATA lub M.2. To, czy taka możliwość istnieje, sprawdzimy, wyszukując swój model laptopa w narzędziu “Advisor Tool” na stronie www.crucial.com – jeśli na liście pojawią się modele M.2 lub mSATA, to znaczy, że pasują do danego komputera. W instrukcji notebooka należy sprawdzić, gdzie umieszczono odpowiednie sloty, i zgodnie z zaleceniami zamontować odpowiedni moduł SSD.

W klasycznych obudowach PC często nie ma slotu na małe SSD. Dwuipółcalowe zatoki na napędy SATA SSD są rzadkością (obraz 5, Sharkoon S28). Niektóre obudowy mają otwory na tylnej ścianie podstawy płyty głównej, służące do montażu napędów SSD. Ewentualnie można zainstalować napęd w szynach adaptera dla zatoki 3,5-calowej. W większości przypadków wystarcza jednak przykręcenie SSD do bocznej ściany zatoki 3,5-calowej za pomocą dwóch śrub. Problemu nie ma z modelami M.2: pasują one bezpośrednio do gniazda płyty głównej.

Zawsze należy zainstalować i używać oprogramowania do SSD dołączonego przez producenta napędu. Narzędzia takie jak Intel SSD Toolbox sprawiają, że SSD działa z najnowszym firmware’em. Sprawdzają również, czy ułożenie partycji i ustawienia systemu operacyjnego są prawidłowe, a tam, gdzie to możliwe, proponują optymalizacje. Przy nowej instalacji Windows od wersji 7 nie powinno to być konieczne, ale po klonowaniu lub w przypadku przestarzałego Windows XP – owszem. Jeśli producent waszego napędu nie udostępnia takiego narzędzia do testów i optymalizacji, sprawdź ułożenie partycji – to znaczy, czy są one odpowiednio dopasowane do struktury pamięci SSD – za pomocą benchmarku “AS SSD”. Po lewej stronie na górze wskazuje on wartość przesunięcia, np. “1024 K”, i obok zielone “OK” (czyli wszystko w porządku) lub czerwone “Bad”. W drugim przypadku musimy dopasować ułożenie partycji za pomocą narzędzia Parted Magic (uruchamianego z bootowalnego USB), które przesunie nieco jej granice.

Jeśli w swoim komputerze macie dysk SSD 500 GB pełniący rolę pamięci masowej, pojedyncza partycja »C:« powinna wystarczyć na system operacyjny, programy i dane. Korzystne dla żywotności SSD będzie, jeśli podczas tworzenia partycji (np. w trakcie instalacji Windows) zostawimy kilka procent dostępnej przestrzeni wolnej. W ten sposób powiększymy fabrycznie przydzielony obszar dla “over provisioning”. Jest to nadmiar komórek pamięci, które zastępują te odrzucone w wyniku procesów zużycia. Jeśli jednocześnie używasz SSD i HDD, system operacyjny i programy powinny być na SSD (partycja »C:«), podobnie jak folder domowy użytkownika (»C:\Users\[Nazwa użytkownika]«). Z tego ostatniego przenosimy zajmujące dużo przestrzeni foldery na dysk twardy. Aby mieć do nich szybki dostęp z każdego okna Eksploratora i okna Zapisz/Otwórz, umieszczamy je w Windows 7 w “Bibliotekach Windows”. W tym celu otwieramy w Eksploratorze odpowiednią bibliotekę (np. »Obrazy« lub »Muzyka«) i klikamy odnośnik obok »Zawiera:«. W wyświetlonym oknie możemy usunąć lokalizacje znajdujące się na SSD i dodać te z HDD. W Windows 10 przechodzimy do folderu docelowego na dysku twardym i przesuwamy ikonę folderu z Paska adresu do grupy »Szybki dostęp«.

Jako że pojemność SSD jest zwykle ograniczona, istnieje groźba, że zapełnią się one szybciej niż zwykłe dyski twarde. Ponadto praca z pełnym dyskiem niekorzystnie wpływa na wydajność komórek pamięci. Dlatego też należy regularnie czyścić SSD – a zatem dane, które trafiły do folderu “Pobrane”, przenosimy na dysk twardy i za pomocą CCleanera usuwamy pliki tymczasowe. Jeśli po tym zabiegu zajętość dysku nie spadnie poniżej 90 proc., uruchamiamy systemowe “Oczyszczanie dysku” (w Eksploratorze klikamy prawym przyciskiem ikonę dysku, następnie wybieramy »Właściwości« i »Oczyszczanie dysku«).

Jeśli chcemy na SSD przechowywać dane o szczególnym znaczeniu, musimy pamiętać, że może być je znacznie trudniej skutecznie usunąć niż z HDD. W przypadku dysków twardych narzędzie takie jak Eraser nadpisywało fizyczny obszar zajęty przez usuwany plik losowymi danymi. Kontroler SSD, z powodu tzw. równoważenia zużycia, prawdopodobnie zapisze losowe dane w zupełnie innym obszarze pamięci, aby uzyskać równomierne zużycie wszystkich komórek pamięci. Dlatego też – teoretycznie – oryginalne dane można odczytać do momentu, aż cała wolna pamięć dysku SSD zostanie nadpisana. W praktyce należy zatem usunąć dane w systemie Windows, a następnie za pomocą Erasera wielokrotnie nadpisać dane w wolnej przestrzeni napędu, aby pozbyć się też informacji w niedostępnych dla systemu obszarach przeznaczonych na “over provisioning”. Lepszym wyjściem – przed sprzedażą lub oddaniem SSD – jest całkowite wykasowanie napędu za pomocą Secure Erase (patrz poniżej).