Znikające pliki
Brak dostępu do danych może być spowodowany różnego rodzaju uszkodzeniami dysku. Awarie można podzielić na trzy typy: mechaniczne, elektroniczne oraz logiczne, czyli software’owe. Według statystyk sporządzonych przez firmę Ontrack, światowego potentata w dziedzinie odzyskiwania danych, największy odsetek uszkodzeń to właśnie uszkodzenia mechaniczne. Stanowią one prawie połowę wszystkich przypadków awarii (aż 46%). Spowodowane one być mogą np. upadkiem napędu, a objawiać się będą wydawaniem przez dysk nietypowych odgłosów, zgrzytaniem itp.
Odrębnym przypadkiem jest sytuacja, gdy słychać prawidłową pracę dysku, ale w żaden sposób nie mamy do niego dostępu i nie jest on wykrywany przez BIOS komputera. Najprawdopodobniej taki stan rzeczy spowodowany jest uszkodzeniem elektroniki dysku. W obu wspomnianych przypadkach nie należy podejmować żadnych napraw na własną rękę, a tym bardziej nie powinno się próbować otwierać uszkodzonego dysku, gdyż spowoduje to nieodwracalne uszkodzenia. Do takich napraw często niezbędne będzie laboratorium o sterylności niemal identycznej z pomieszczeniami produkcyjnymi dysków oraz zegarmistrzowska precyzja i doświadczenie. Jeśli więc pliki znajdujące się na uszkodzonym dysku naprawdę są dla nas cenne, powinniśmy skorzystać z usług firmy specjalizującej się w odzyskiwaniu danych (patrz: 2246). Oddając dysk, pamiętać też należy, że koszt usługi związany jest ściśle z megabajtami odzyskanych danych i warto określić, na czym nam zależy. Nie ma bowiem żadnego sensu ratować np. plików systemu operacyjnego, który w każdej chwili można ponownie zainstalować.
Trzecią grupą są uszkodzenia struktury logicznej dysku i w tym artykule właśnie one najbardziej nas interesują. Programy takie jak EasyRecovery, FinalData, Recover4all czy PC Inspector File Recovery 3.0, które zostały wybrane do przeglądu, mogą zniwelować skutki właśnie takich przypadków. Według wspomnianych wcześniej statystyk jest to około jedna trzecia wszystkich uszkodzeń, a wina leży najczęściej po stronie użytkownika. Przykładem są sytuacje po nieopatrznym sformatowaniu dysku, po nieostrożnym użyciu programu fdisk lub innego repartycjonera, spowodowane uszkodzeniem MBR lub tablicy partycji oraz – bardzo często – destrukcyjnym działaniem wirusa. Do tej listy nieszczęść można dopisać jeszcze pospolite usunięcie plików z dysku z wciśniętym klawiszem [Shift]. Ten ostatni przypadek zdarza się bardzo często, ale jest najłatwiejszy do naprawienia. A do tego wcale nie trzeba wytaczać dział, takich jak biorące udział w przeglądzie programy. Aplikacji do “odkasowywania” plików (undelete) jest sporo, są proste w obsłudze i z reguły o wiele tańsze od komercyjnych programów typu “data recovery”. Kilka programów tego typu zamieszczamy na CHIP-CD dołączonym do bieżącego numeru.
Jak to się jednak dzieje, że mimo usunięcia danych czy nawet formatowania lub operacji na partycjach dane ciągle znajdują się na dysku, choć nie zajmują na nim miejsca?
Czapka niewidka
By tak naprawdę usunąć dane z nośnika, trzeba się naprawdę bardzo postarać. Całkowite i nieodwracalne skasowanie oznacza niemożność odtworzenia stanu namagnesowania talerzy dysku z chwili, gdy znajdowały się na nich dane. I na szczęście (dla wszystkich z wyjątkiem CIA i terrorystów) nie jest to takie proste.
Większość komputerów pracuje pod kontrolą różnej maści Okienek. W tych systemach działają też wszystkie aplikacje uwzględnione w przeglądzie. Metoda kasowania stosowana w Windows polega na usuwaniu jedynie pierwszej litery nazwy pliku. Zarówno reszta nazwy, jak i cała zawartość plików pozostaje bez zmian i dlatego może być bez trudu odczytana i odzyskana. Łatwo się domyślić, że warunkiem odtworzenia starych plików jest niezamazanie ich nowymi informacjami. Innymi słowy jest bardzo ważne, by nie zapisywać na dysk niczego pomiędzy skasowaniem a odzyskiwaniem. Nawet formatowanie nie do końca usuwa dane umieszczone uprzednio na dysku. Zresztą często formatujemy nośniki w trybie “quick format” – wszystkie dane pozostają wtedy na dysku, a wyczyszczony zostaje jedynie “spis treści”, czyli FAT. Do całkowitego usunięcia danych konieczne jest wielokrotne zapisywanie odpowiednich wzorców na określonym obszarze nośnika. Ich zadaniem jest dokładne zniszczenie informacji o poprzednim namagnesowaniu powierzchni dysku.
| Dane techniczne | ||||
| Program | EasyRecovery Pro | Recover4all Professional | PC Inspector File Recovery | FinalData Standard |
| Wersja | 6.0 | 2.09 | 3.0 | 1.0 |
| Producent | Ontrack | Advanced Utilities | Convar | FinalData |
| http:// | www.ontrack.com.pl/ | www.recover4all.com/ | www.convar.com/ | www.finaldata.com/ |
| Systemy operacyjne | Win 9x/Me/NT/2000/XP | Win 9x/Me/NT/2000/XP | Win 9x/Me/NT/2000/XP | Win 9x/Me lub NT/2000/XP |
| Cena/rejestracja | 2430 (wersja Standard – 900) zł | 69 USD | freeware | 90 USD 1) |
| Miejsce na dysku | ok. 150 MB | ok. 900 KB | ok. 1,3 MB | ok. 2,7 MB |
| Wybrane funkcje | ||||
| Obsługiwane systemy plików | FAT, FAT 16, 32; NTFS | FAT, FAT 16, 32; o -NTFS | FAT, FAT 16, 32; o – NTFS | FAT, FAT 16, 32; NTFS 2) |
| Informacje/diagnoza dysków | +/+ | -/- | +/- | +/- |
| Odzyskiwanie skasowanych plików | + | + | + | + |
| Odzyskiwanie nadpisanych plików | – | – | – | – |
| Określanie konkretnego obszaru poszukiwań | + | – | + | + |
| Odzyskiwanie danych, gdy uszkodzony jest FAT | + | + | + | + |
| Odtwarzanie struktury katalogów | + | + | + | + |
| Odzyskiwanie skasowanej partycji | + | o | + | + |
| Domyślne blokowanie możliwości zapisu na ratowanej partycji | + | – | – | – |
| Przerwanie skanowania i późniejsza możliwość kontynuacji | + | – | – | + |
| Wyróżnianie i opis szansy odzyskania plików | + | + | + | + |
| Naprawa plików | Word, *.ZIP (w wersji Pro: Excel, Access, PowerPoint, Outlook) | – | – | – |
| Dyskietka ratunkowa: tworzenie/obecność | +/+ | -/- | -/- | +/+ |
| Moduł aktualizacji programu | + | – | – | + |
| + – jest – – nie ma, o – częściowo, 1) – obniżone ceny wszystkich edycji (zapowiedź wersji 2.0), 2) – zależnie od wersji | ||||
