Mniej więcej w tym samym czasie, Steve postanowił założyć kolejną firmę komputerową – NeXT Computer. Jej pierwszy komputer, podobnie jak Lisa, był zaawansowaną stacją roboczą, która jednak nie przyjęła się na rynku z uwagi na horrendalną cenę. Następne produkty firmy były już jednak znacznie bardziej udane, a kierowano je przede wszystkim do studentów i naukowców, z uwagi na nowatorskie i eksperymentalne technologie.
Lata 1985 – 1989: Era publikowania zza biurka
Tymczasem od 1985 roku, kombinacja Maka, drukarki LaserWriter oraz różnego rodzaju oprogramowania, jak MacPublisher firmy Boston Software, czy PageMaker firmy Aldus, umożliwiała użytkownikom wprowadzenie tekstu i obrazu do komputera, przygotowanie go do druku, podgląd i wydrukowanie gotowego dokumentu – innymi słowy przeprowadzenie procesu Desktop Publishing (publikowanie zza biurka). Choć na początku ten rodzaj aktywności zarezerwowany był wyłącznie dla Maków, dość szybko stał się standardem również dla użytkowników komputerów IBM PC. Następnie, aplikacje takie jak Macromedia FreeHand, QuarkXPress, Adobe Photoshop i Adobe Illustrator, umocniły pozycję Maka wśród komputerów graficznych i pomogły rozbudować raczkujący wtedy segment Desktop Publishing.
Ograniczenia pierwszego Maka szybko zostały obnażone – bardzo mało pamięci, nawet w porównaniu z innymi komputerami osobistymi z 1984 roku, którą ciężko było rozszerzyć. Brakowało również dysku twardego, albo chociaż możliwości jego podłączenia w łatwy sposób. W październiku 1985 roku, Apple zwiększyło pamięć operacyjną Macintosha do 512 KB, jednak wciąż niewygodnie rozszerzało się pamięć w starszych Makach z 128 kilobajtami pamięci.
Dlatego 10 stycznia 1986 roku, firma z Cupertino wprowadziła komputer o nazwie Macintosh Plus, który główny nacisk kładł właśnie na pamięć i komunikację. W standardzie można było znaleźć 1 Megabajt pamięci RAM, która jednak rozszerzalna była do 4 MB, a także rewolucyjną równoległą magistralę SCSI (Small Computer Systems Interface), dzięki której podłączyć można było aż siedem różnych komponentów, jak dysk twardy, czy skaner. Napęd dyskietek został natomiast rozbudowany do 800 KB pojemności. Macintosh Plus kosztował wówczas 2 600 dolarów i był strzałem w dziesiątkę – produkowany był aż do 15 października 1990 roku. Sprzedawany był przez ponad cztery lata i dziesięć miesięcy, będąc jednocześnie najbardziej żywotnym Makiem w historii firmy.
We wrześniu 1986 roku Apple wprowadziło platformę Macintosh Programmer’s Workshop (MPW), która jak sama nazwa wskazuje była środowiskiem programisty do projektowania oprogramowania dla Maków na Makach. Natomiast miesiąc wcześniej, firma z Cupertino zaprezentowała program do zarządzania danymi HyperCard, ale również dodała do swojego systemu operacyjnego rozszerzoną wersję programu Finder, nazwaną MultiFinder, która zapoczątkowała wielozadaniowość – możliwe stało się uruchomienie kilku aplikacji na raz. Obydwa programy były dołączane do każdego Macintosha zakupionego od jesieni 1986 roku.
Tymczasem w Apple zorientowano się, że nowy Mac Plus nie rozwiązał wszystkich problemów. Procesor wciąż pracował z niską częstotliwością, a grafika pozostawiała wiele do życzenia, co hamowało zapędy Maka do wejścia na rynek biznesowych komputerów. Dzięki ulepszonym procesorom Motoroli, zbudowanie nowej, szybszej maszyny stało się możliwe. Zatem w 1987 roku Apple, korzystając z nowej technologii firmy z Schaumburga, wprowadziło Macintosha II z procesorem Motorola 68020, pracującym z częstotliwością 16 MHz. Jednak głównym ulepszeniem był zapisany w pamięci ROM silnik Color QuickDraw – kolorowa wersja graficznego języka, który był sercem maszyny. Pośród wielu usprawnień w bibliotekach Color QuickDraw, przełomem była możliwość obsługi wyświetlacza każdej wielkości i z jakąkolwiek głębią kolorów, a dodatkowo możliwa była obsługa kilku monitorów. Macintosh II wyznaczył nowy kierunek – otwarta architektura z wieloma gniazdami rozszerzeń oraz obsługą kolorowej grafiki. Dodatkowo był wyposażony w wewnętrzny dysk twardy i zasilacz z wentylatorem, który notabene początkowo był dość głośny. W późniejszych modelach montowano znacznie cichsze zasilacze i dyski twarde.
Obok komputera Macintosh II, wprowadzony został również Macintosh SE – pierwszy kompaktowy Mac z 20-megabajtowym dyskiem twardym i jednym gniazdem rozszerzeń. Ponadto nowy model porzucił dotychczasowy, oryginalny design Macintosha i Apple II, zaprojektowany przez Jerry’ego Manocka i Terry’ego Oyamę, czerpiąc inspirację ze stylu ‘Snow White’, znanego już z modelu Macintosh II, który charakteryzował się tym, że obudowa komputera sprawiała wrażenie mniejszej, niż tak naprawdę była. Model SE sprzedawany był wraz z myszką i klawiaturą, podłączanymi do niego za pomocą szeregowego portu Apple Desktop Bus (ADB), który do tej pory jest dostępny, jednak Apple nie wspiera go od 1999 roku.
Jeszcze w 1987 roku, na bazie komórek organizacyjnych (tzw. Spin off) Apple’a, powstała firma Claris, która zajmowała się oprogramowaniem komputerowym. Otrzymała ona kod i prawa do wielu programów napisanych przez firmę z Cupertino, zwłaszcza MacWrite, MacPaint i MacProject, co miało na celu oddzielenie działań w segmencie oprogramowania użytkowego, od aktywności w segmentach sprzętu i systemów operacyjnych. W późnych latach 80. Claris wprowadziła wiele przekształconych aplikacji, oznaczonych mianem Pro – MacPaint Pro, MacDraw Pro, MacWritePro i FileMaker Pro. Co więcej, aby móc dostarczyć pełny pakiet biurowy, firma założona w Santa Clara wykupiła arkusz kalkulacyjny Wingz firmy Informix (którą notabene wykupił w 2001 roku IBM) i zmieniła jego nazwę na Claris Resolve, a także dodała do oferty narzędzie do tworzenia prezentacji – Claris Impact. Do wczesnych lat 90. aplikacje Claris dołączano do większości konsumenckich Macintoshów, a co za tym idzie – były niezwykle popularne. W 1991 roku, firma zarządzana przez Billa Campbella wydała oprogramowanie ClarisWorks, oryginalnie napisane i wprowadzone w 1984 roku przez Apple’a, które zajęło drugą pozycję wśród najlepiej sprzedających się aplikacji firmy. W 1998 roku Claris została z powrotem włączona do Apple’a, a ClarisWorks zostało ponownie przemianowane na AppleWorks, począwszy od wersji 5.0.
W 1988 roku, Apple pozwało Microsoft i Hewlett-Packard zarzucając im naruszenie praw autorskich, dotyczących graficznego interfejsu użytkownika (GUI). Głównym, choć nie jedynym powodem były prostokątne, zachodzące na siebie okienka, których rozmiary można dowolnie zmieniać. Po czterech latach sprawa została rozstrzygnięta na niekorzyść Apple’a. Swoją dezaprobatę wobec takiej postawy ‘jabłuszka’ wyraziła Fundacja Wolnego Oprogramowania (FSF – Free Software Foundation), według której Apple chciało zmonopolizować segment interfejsów GUI. To pchnęło FSF do bojkotu platformy Macintosh, dla której nie zostało wydane żadne oprogramowanie GNU przez następnych siedem lat.
Abstrahując od aktywności firmy Claris i wszelkich spraw sądowych, Apple w 1988 roku wprowadziło komputer Macintosh IIx, wyposażony w nowy 32-bitowy mikroprocesor Motorola 68030 oraz zestaw układów realizujących dostęp do pamięci fizycznej komputera, żądanej przez procesor, czyli innymi słowy Memory Management Unit (MMU). Rok później do oferty Apple’a dołączyły również: Macintosh IIcx (bardziej kompaktowa wersja z mniejszą ilością gniazd) oraz nowy Mac SE/30, oparty na procesorze 68030 z taktowaniem 16 MHz. Ciekawą sytuacją jest zmiana tendencji w nazewnictwie (tj. SE/30) z dość prostego powodu – Apple chciało uniknąć nazwy ‘SEx’. W tym samym roku wprowadzono pierwszego czystego ’32-bitowca’ – Macintosha IIci – który nie dość, że posiadał procesor z zegarem 25 MHz, to również mógł obsługiwać ponad 8 MB pamięci RAM. System 7 o nazwie kodowej Big Bang (a czasem zwany również Mac OS 7) był pierwszym systemem operacyjnym dla Maków, który obsługiwał 32-bitowe adresowanie.
Apple wprowadziło również Macintosha Portable – maszynę z płaską, aktywną matrycą (w niektórych modelach z podświetleniem) oraz procesorem Motorola 68000 z taktowaniem 16 MHz. W 1989 roku do sprzedaży, w cenie 9900 dolarów, trafił Macintosh IIfx, w którym oprócz szybkiego procesora z zegarem 40 MHz, umieszczono również szybszą pamięć operacyjną oraz dwa procesory Apple II-era, dedykowane do obsługi urządzeń I/O.
Lata 1990 – 1998: Wzloty i upadki
Microsoft Windows 3.0, który zaczął zbliżać się do systemu operacyjnego Macintosha, zarówno pod względem wydajności, jak i zestawu funkcji/narzędzi, został wprowadzony na rynek w maju 1990 roku i był użytkową, tańszą alternatywą dla relatywnie drogiej platformy Apple’a. Odpowiedzią tej ostatniej było wprowadzenie linii niedrogich Maków w październiku 1990 roku. Macintosh Classic, zasadniczo tańsza wersja Macintosha Plus, był sprzedawany po 999 dolarów, co czyniło go najtańszym Makiem aż do początku 2001 roku. Na rynek trafiła również budżetowa (przynajmniej w założeniu) odmiana Maka – Macinstosh LC (Low Cost) – zamknięty w charakterystycznej obudowie, przypominającej pudełko pizzy. Był on oparty na procesorze Motorola 68020, oferował kolorową grafikę, a sprzedawany był wraz z monitorem o rozdzielczości 512 x 384 pikseli, w cenie 1800 dolarów. Kolejnym modelem był Macintosh IIsi, posiadający procesor z taktowaniem 20 MHz i jedno gniazdo rozszerzeń. Jego koszt to 2500 dolarów. Wszystkie trzy maszyny sprzedawały się nieźle, chociaż marża zysku Apple’a była znacznie niższa, w porównaniu z poprzednimi komputerami.
W 1991 roku pojawiły się dwa Macintoshe z nowej serii – Quadra 700 i 900 – pierwsze Maki wyposażone w nowy procesor Motorola 68040 z taktowaniem 40 MHz. Wprowadzono również usprawnione wersje komputerów, które w roku poprzednim biły rekordy popularności, Macintosh Classic II oraz Macintosh LC II. Korzystały one z procesorów 68030 z zegarami 16 MHz. W październiku, Macintosh Portable został zastąpiony trzema nowymi modelami z linii PowerBook. Pierwszy z nich to jego miniaturowy klon – PowerBook 100, drugi – PowerBook 140 – został wyposażony w procesor 68030 z taktowaniem 16 MHz, natomiast model PowerBook 170 oparto na tym samym procesorze, ale z wyższym zegarem 25 MHz. Były to pierwsze komputery Apple’a ze wszystkimi komponentami umieszczonymi pod klawiaturą, a także z wbudowanym urządzeniem wskazującym – trackballem.
Następny rok stał pod znakiem low-endowych komputerów Performa, które sprzedawane były w niezbyt tradycyjnych, jak na elektronikę, sklepach. W praktyce były to znane już modele, jak Quadra, czy LC, jednak pod zmienionymi nazwami. Dwa lata później, a konkretniej w maju, Apple wprowadziło drugą generację PowerBooków (seria 500), które wyposażono w nowatorskie touchpady. Również w 1994 roku, firma z Cupertino porzuciła procesory Motoroli na rzecz architektury RISC (Reduced Instruction Set Computing) PowerPC, opracowanej przez przymierze AIM zawarte przez firmy Apple, IBM i Motorola. Linia Power Macintosh składała się ze stacji roboczych opartych na nowych układach, których w pierwszych dziewięciu miesiącach sprzedano ponad milion egzemplarzy.
Pomimo takiego technicznego i komercyjnego sukcesu Apple’a, jego udział w rynku zaczął gwałtownie maleć, jako że na rynku pojawiły się nowe produkty konkurencji – Microsoft Windows 95 oraz procesory Intel Pentium. To znacząco wzmocniło możliwości multimedialne i wydajność komputerów kompatybilnych z IBM PC i coraz bardziej przybliżało system Windows do interfejsu Mac GUI. W odpowiedz, Apple rozpoczął program Macintosh clone, czyli komputera produkowanego przez firmy trzecie, ale pracującego pod kontrolą System 7. Ten ruch pozwolił nieco zwiększyć udział w rynku Macintosha, użytkownicy zyskali tańszy sprzęt, jednak Apple ucierpiało na tym finansowo.
W 1996 roku, Apple poinformowało o przejęciu firmy NeXT za kwotę 429 milionów dolarów. Transakcja została sfinalizowana pod koniec 1996 roku, co pozwoliło powrócić Jobsowi do firmy, którą założył. Szybko objął stanowisko tymczasowego dyrektora generalnego Apple’a, zaś w 1997 roku nakazał zmienić nazwę systemu operacyjnego w wersji 7.7, na Mac OS 8. Jako, że firma z Cupertino upoważniała firmy trzecie do korzystania wyłącznie z platformy System 7, linia komputerów Macintosh clone przestała istnieć. Ta decyzja spowodowała znacznie straty finansowe firm takich, jak Motorola, czy Power Computing Corporation, które zainwestowały poważne pieniądze w produkcję swoich własnych klonów Maka.
Lata 1998 – 2005: Odrodzenie
Rok po tym, jak do firmy powrócił wizjoner i założyciel – Steve Jobs – Apple wprowadziło na rynek pierwszy komputer typu all-in-one, któremu nadano nazwę iMac. Zdecydowanie najbardziej charakterystycznym komponentem nowego komputera była jego półprzezroczysta obudowa – oryginalnie w kolorze niebieskozielonym (cyan, a konkretniej Bondi blue). iMaki pozbyły się dotychczasowych standardów łączności, jak SCSI i ADB, na rzecz dwóch portów USB. Ponadto w wyposażeniu znalazła się stacja dysków CD, zamiast stacji dyskietek. W ciągu 139 dni, Apple sprzedało ponad 800 tysięcy iMaków, zarabiając przy tym 309 milionów dolarów (roczny zysk) – notując pierwszy finansowo korzystny okres od 1995 roku.
iBook, zapowiedziany w lipcu 1999 roku, był pierwszym notebookiem Apple’a przeznaczonym na rynek konsumencki. Jeszcze przed rynkową premierą we wrześniu, zostało zamówionych 140 tysięcy egzemplarzy, natomiast miesiąc później nowe notebooki okazały się takim samym hitem sprzedażowym, jak iMaki. Apple ciągle dodawało nowe produkty do swojej oferty, w tym: G4 Cube – kompaktowy komputer osobisty, którego kostkowy design został zaczerpnięty z NeXTcube firmy NeXT, eMac – komputer all-in-one w białej obudowie, przeznaczony na segment edukacyjny, a także PowerMac G4 z procesorem 400 MHz i 128 MB pamięci, który skierowany był do profesjonalistów. Oryginalny iMac korzystał z procesora G3, jednak ciągłej aktualizacji komputerów do procesora w wersji G4, a potem G5, towarzyszyła również zmiana designu, z obudowy w kilku kolorach, do białego plastiku. Obecnie, iMaki zamknięte są w aluminiowych obudowach. 11 stycznia 2005 roku Apple zapowiedziało wprowadzenie desktopa o wadze 1,31 kilograma i wysokości 5,1 centymetra – Mac Mini, który kosztował 499 dolarów, co czyniło go do tej pory najtańszym Makiem. Jego zewnętrzny zasilacz był jednej trzeciej wielkości samego komputera. Początkowo Maki mini opierały się na procesorach PowerPC G4 z taktowaniem od 1,25 do 1,5 GHz.
Tymczasem system operacyjny Maka rozwinął się do wersji 9.2.2, jednak jego przestarzała architektura, choć kilka razy modernizowana, potrzebowała zmiany. Dlatego Apple wprowadziło w pełni odnowiony, oparty na Uniksie system operacyjny Mac OS X, który miał być następcą Mac OS 9. Nowa platforma korzystała z open-source’owego Darwina, jądra XNU i mikrojądra Mach, natomiast oparta była na systemie NeXTStep (firmy NeXT), zorientowanym na pracę w środowisku graficznym. Pierwsza publiczna beta wersja systemu Mac OS X została wydana we wrześniu 2000 roku, natomiast zawierała graficzny interfejs użytkownika Aqua. Za możliwość przetestowania nowego systemu trzeba było zapłacić 30 dolarów. Premiera systemu Mac OS X 10.0 (alias Cheetah) odbyła się 24 marca 2001 roku.
Od roku 2006: Era Intela
Częściowo ze względu na niemożność produkcji procesorów G5 z przeznaczaniem dla notebooków, Apple przestało wykorzystywać mikroprocesory PowerPC w 2006 roku. Na konferencji Worldwide Developers Conference (WWDC) 2005, Steve Jobs zapowiedział tą zmianę, ale także zwrócił uwagę, że Mac OS X był od samego początku przygotowywany do współpracy zarówno z architekturą Intela, jak i PowerPC. Od tej pory wszystkie nowe Maki korzystały z procesorów x86 tworzonych przez Intela, a kilka z nich nawet zyskało nowe nazwy, aby zaznaczyć tą zmianę. Maki oparte na platformie firmy z Santa Clara mogły korzystać ze starszego oprogramowania pisanego pod PowerPC, dzięki emulatorowi Rosetta, jednak aplikacje pracowały z zauważalnie mniejsza prędkością. Wraz z wprowadzeniem Maków opartych na procesorach Intela, stało się możliwe zainstalowanie systemu operacyjnego Windows na sprzęcie Apple’a, bez użycia oprogramowania emulacyjnego, jak Virtual PC. W marcu 2006 roku grupa hakerów poinformowała, że udało im się odpalić system Windows XP na komputerze ze znaczkiem jabłuszka. Grupa udostępniła na swojej stronie internetowej oprogramowanie w ramach licencji open source. 5 kwietnia 2006 roku Apple zapowiedziało publiczną wersję beta oprogramowania Boot Camp, które umożliwia posiadaczom Maków z platformą Intela zainstalowanie na nich systemu Windows XP – w późniejszych wersjach dodano również wsparcie dla systemu Windows Vista. Od wersji systemu Mac OS X 10.5, Boot Camp jest standardowym dodatkiem.
W ostatnich latach, Apple zanotowało znaczny wzrost w sprzedaży Maków. Od 2001 do 2007 roku, sprzedaż Maków sukcesywnie wzrastała. 22 października 2007 roku Apple podało swoje wyniki za czwarty kwartał, w którym swoich nabywców znalazły aż 2 164 000 Maków. W pierwszym kwartale roku fiskalnego 2009, Apple zanotowało swój rekordowy przychód w wysokości 10,17 miliarda dolarów, sprzedając ponad 22 miliony i 700 tysięcy iPodów, 4 miliony i 350 tysięcy iPhonów oraz 2 miliony i 500 tysięcy Maków. Jak widać firmie z Cupertino niestraszny jest nawet kryzys finansowy. Niektórzy twierdzą, że taki wzrost sprzedaży Maków ma po części związek z ogromnym sukcesem iPodów – efekt halo, gdzie zadowoleni posiadacze odtwarzaczy muzycznych, zaczęli kupować również inny sprzęt Apple’a. Na taki stan rzeczy swój wpływ ma również przesiadka na procesory Intela, przez wielu uważane za najlepsze na rynku.
Na zakończenie nasuwa mi się tylko jeden wniosek. Apple’a można kochać, lub nienawidzić, jednak bez wątpienia każdy powinien docenić wpływ firmy z Cupertino na dzisiejszy świat IT.
