Kompendium: zintegrowane GPU dla desktopów

Llano (2011): Pierwsze APU oparte było na rdzeniach CPU znanych z procesorów Athlon II/Phenom II. Do obsługi APU konieczne okazało się opracowanie nowej podstawki FM1, a więc wymagały one innych płyt głównych niż procesory Athlon II/Phenom II.
Kompendium: zintegrowane GPU dla desktopów

Układy graficzne trafiły do procesorów około siedem lat temu. Intel zaprezentował wówczas procesory Clarkdale z układem Intel HD. Nie był specjalnie wydajny, ale nadawał się do podstawowych zastosowań. Niedługo potem firma AMD zaprezentowała swoją platformę Fusion i pierwszy model APU, czyli Accelerated Processing Unit. Był to właśnie procesor ze zintegrowanym układem graficznym.

Zintegrowana grafika, a pamięć RAM

Układy graficzne zintegrowane z procesorem nie mają dedykowanej sobie pamięci (nie licząc modeli Intel Broadwell wyposażonych w eDRAM), tylko korzystają z pamięci systemowej. W efekcie – im szybsza pamięć RAM, tym szybsze działanie zintegrowanej grafiki. Jest to szczególnie widoczne w przypadku zintegrowanych grafik AMD.

W niektórych przypadkach ograniczeni jesteśmy możliwościami kontrolera RAM, ale w modelach odblokowanych możemy z powodzeniem stosować pamięć RAM o wyższym taktowaniu niż kontroler (np. kontroler 2133 MHz, ale możemy korzystać z RAM 2400 MHz). Warto też pamiętać o obsadzeniu wszystkich kanałów RAM – zintegrowana grafika będzie działać szybciej w konfiguracji dwukanałowej (dwa lub więcej moduły RAM), niż w jednokanałowej (jeden moduł RAM). W segmencie high-end, gdzie można znaleźć czterokanałowe kontrolery pamięci RAM, jak na razie nie stosuje się iGPU.

Nie należy zapominać o zmianie wielkości pamięci RAM przypisanej do zintegrowanej grafiki, co można ustawić w UEFI BIOS płyty głównej.

APU AMD – dotyczy wyłącznie modeli stacjonarnych (montowanych w podstawce)

GeneracjaLlanoTrinityRichlandKaveri/
Godavari
Bristol RidgeRaven Ridge
Premiera2011201220132014/20152016Przed premierą
Numeracja3xxx5xxx6xxx7xxx9xxx?
PodstawkaFM1FM2FM2FM2+AM4AM4
Litografia32-nm32-nm32-nm28-nm28-nm14-nm
Obsługa RAMDDR3DDR3DDR3DDR3DDR4DDR4
Kontroler RAMdo 1866 MHzdo 1866 MHzdo 2133 MHzdo 2133 MHzdo 2400 MHz?
Architektura CPUK10PiledriverPiledriverSteamrollerExcavatorZen
Rdzenie CPUdo 4do 2/4do 2/4do 2/4do 2/4?
Architektura GPUTeraScale 2 (VLIW5)TeraScale 3 (VLIW4)TeraScale 3 (VLIW4)GCN 2.0GCN 3.0GCN 5.0
Nazewnictwo GPURadeon HDRadeon HDRadeon HDRadeon RRadeon R?
Numeracja GPU6xxx7xxx8xxxR5-R7R5-R7?
Jednostki cieniujące GPUdo 400do 384do 384do 512do 512?
Obsługa DirectX111111121212
Obsługa
FreeSync
NieNieNieTakTakTak
Modele KTakTakTakTakNie?
TDPdo
100 W
do
100 W
do
100 W
do
95 W
do
65 W
?
Unikalne technologie APU AMD:
  • FreeSync – technologia ulepszonej synchronizacji obrazu, działająca z monitorami FreeSync
  • TrueAudio – dodatkowy procesor dźwięku instalowany w układach graficznych AMD (niestety, praktycznie niewykorzystywany)
  • Mantle – biblioteki graficzne przyśpieszające działanie gier przez zmniejszenie narzutu na procesor. Kilka głośnych tytułów wykorzystuje tę technologię (np. Dragon Age: Inkwizycja), ale ustąpiła ona bibliotekom DirectX 12, które to są praktycznym rozwinięciem idei Mantle
  • Dual Graphics – możliwość łączenia mocy zintegrowanej i (wybranych modeli) zewnętrznych kart graficznych Radeon.

ModelRdzenie/wątkiCPU (GHz)GPUGPU (US/MHz)*TDP (W)
A8-3870K4/43Radeon HD 6550D400/600100
A8-38504/42,9Radeon HD 6550D400/600100
A8-38204/42,5-2,8Radeon HD 6550D400/60065
A8-38004/42,4-2,7Radeon HD 6550D400/60065
A6-3670K4/42,7Radeon HD 6530D320/443100
A6-36504/42,6Radeon HD 6530D320/443100
A6-36204/42,2-2,5Radeon HD 6530D320/44365
A6-36004/42,1-2,4Radeon HD 6530D320/44365
A6-35003/32,1-2,4Radeon HD 6530D320/44365
A4-34202/22,8Radeon HD 6410D160/60065
A4-34002/22,7Radeon HD 6410D160/60065
A4-33002/22,5Radeon HD 6410D160/44365
E2-32002/22,4Radeon HD 6370D160/44365

* US – liczba jednostek cieniujących, MHz – maksymalne taktowanie układu graficznego

Trinity (2012): Kolejna generacja APU również wymusiła zmianę podstawki (FM2). Spowodowane było to zastosowaniem rdzeni Piledriver (druga generacja mikroarchitektury Bulldozer). Zastosowanie dwóch modułów (2 x ALU + 1 x FPU) dało cztery wątki CPU, ale w efekcie przyniosło wydajność nieco mniejszą niż w poprzedniej generacji. Zastosowano jednak kolejne rozwinięcie architektury GPU (VLIV4), co podniosło wydajność zintegrowanej grafiki.

ModelModuły/wątkiCPU (GHz)GPUGPU (US/MHz)*TDP (W)
A10-5800K2/43,8-4,2Radeon HD 7660D384/800100
A10-57002/43,4-4Radeon HD 7660D384/76065
A8-5600K2/43,6-3,9Radeon HD 7560D256/760100
A8-55002/43,2-3,7Radeon HD 7560D256/76065
A6-5400K1/23,6-3,8Radeon HD 7540D192/76065
A4-53001/23,4-3,6Radeon HD 7480D128/72365

* US – liczba jednostek cieniujących, MHz – maksymalne taktowanie układu graficznego

Richland (2013): To nic innego jak odświeżenie Trinity. Główne technologie pozostały bez zmian, zastosowano jednak szybszy kontroler RAM (2133 MHz). Richland może pochwalić się również wyższymi zegarami CPU i GPU przy zachowaniu TDP poprzednika. Zmienia się nazewnictwo GPU, ale w praktyce różnice dotyczą wyłącznie nieco podniesionych zegarów.

ModelModuły/wątkiCPU (GHz)GPUGPU (US/MHz)*TDP (W)
A10-6800K2/44,1-4-4Radeon HD 8670D384/844100
A10-6790K2/44-4,3Radeon HD 8670D384/844100
A10-67002/43,7-4,3Radeon HD 8670D384/84465
A8-6600K2/43,9-4,2Radeon HD 8570D256/844100
A8-65002/43,5-4,1Radeon HD 8570D256/80065
A6-6420K1/24-4,2Radeon HD 8470D192/80065
A6-6400K1/23,9-4,1Radeon HD 8470D192/80065
A4-73001/23,8-4Radeon HD 8470D192/80065
A4-63201/23,8-4Radeon HD 8370D128/76065
A4-63001/23,7-3,9Radeon HD 8370D128/76065
A4-40201/23,2-3,4Radeon HD 7480D128/72065
A4-40001/23-3,2Radeon HD 7480D128/72065

* US – liczba jednostek cieniujących, MHz – maksymalne taktowanie układu graficznego

Kaveri (2014): Kaveri przyniosło kolejną zmianę podstawki (FM2+), co było spowodowane całkowitą zmianą architektury GPU (GCN – Graphic Core Next). Dzięki nowym Radeonom R5/R7 APU wzbogaciło się między innymi o obsługę bibliotek DirectX 12. Nie zapomniano o rdzeniach procesora i zastosowano kolejne rozwinięcie mikroarchitektury Bulldozer (Steamroller). Ta generacja przynosi również niższą litografię (28 nm).

Godavari/Kaveri Refresh (2015) to nic innego jak usprawnione APU Kaveri. Producentowi udało się zwiększyć taktowania CPU i GPU przy zachowaniu tego samego TDP, co w poprzedniej generacji. Firma AMD nie zdecydowała się jednak na stworzenia z Godavari oddzielnej serii o kolejnej numeracji. Wprowadza to jednak drobny zamęt np. w przypadku gdy model o niższej numeracji (np. A8-7670K – Godavari) jest wydajniejszy niż model o wyższej numeracji (np. A10-7700K – pierwsza generacja Kaveri).

ModelModuły/wątkiCPU (GHz)GPUGPU (US/MHz)*TDP (W)
A10-7890K2/44,1-4,3Radeon R7512/86695
A10-7870K2/43,9-4,1Radeon R7512/86695
A10-7860K2/43,6-4Radeon R7512/75765
A10-7850K2/43,7-4Radeon R7512/72095
A10-78002/43,5-3,9Radeon R7512/72065
A10-7700K2/43,4-3,8Radeon R7384/72095
A8-7670K2/43,6-3,9Radeon R7384/75795
A8-7650K2/43,3-3,8Radeon R7384/72095
A8-76002/43,1-3,8Radeon R7384/72065
A6-7470K1/23,7-4Radeon R5256/80065
A6-7400K1/23,5-3,9Radeon R5256/75665

* US – liczba jednostek cieniujących, MHz – maksymalne taktowanie układu graficznego

Bristol Ridge (2016): O ile nie doczekaliśmy się większych usprawnień w budowie samej zintegrowanej grafiki (ta sama liczba jednostek cieniujących), to generacja ta przynosi dwie duże zmiany. Od tej generacji APU wykorzystują tę samą podstawkę co procesory bez zintegrowanej grafiki (AM4) i dzięki temu wzbogaciły się o obsługę pamięci DDR4. Zastosowano tu końcową wersję mikroarchitektury Bulldozer (Excavator). Jak do tej pory wszystkie generacje APU miały w swoich szeregach modele z odblokowanym mnożnikiem (oznaczone literą K), które umożliwiały łatwe podkręcanie. Bristol Ridge jest jedyną generacją APU, w której skład wchodzą wyłącznie modele zablokowane. Oznacza to niestety, że pomimo kontrolera RAM DDR4 możemy wykorzystać jedynie pamięci o taktowaniu do 2400 MHz, co mocno ogranicza możliwości zintegrowanej grafiki.

ModelModuły/wątkiCPU (GHz)GPUGPU (US/MHz)*TDP (W)
A12-98002/43,8-4,2Radeon R7512/110865
A12-9800E2/43,1-3,8Radeon R7512/90035
A10-97002/43,5-3,8Radeon R7384/102965
A10-9700E2/43-3,5Radeon R7384/84735
A8-96002/43,1-3,4Radeon R7384/90065
A6-95501/23,8-4Radeon R5256/80065
A6-95001/23,5-3,8Radeon R5384/102965
A6-9500E1/23-3,4Radeon R5256/80035

* US – liczba jednostek cieniujących, MHz – maksymalne taktowanie układu graficznego

Raven Ridge (2018): Najnowsze APU AMD wykorzystywać będą całkowicie nowy układ graficzny (bazujący na układach Radeon Vega) o większej liczbie zunifikowanych jednostek cieniujących, a rdzenie procesora oparte będą na nowoczesnej mikroarchitekturze Zen (takiej jak w udanych procesorach AMD Ryzen).

Procesory ze zintegrowaną grafiką Intela

dotyczy stacjonarnych (montowanych w podstawce) modeli Core z wyłączeniem wersji energooszczędnych oraz Pentium i Celeron
GeneracjaClarkdaleSandy BridgeIvy BridgeHaswell/
Devil’s Canyon
BroadwellSkylakeKaby LakeCoffee Lake
Premiera20102011201220122013201520162017
Numeracja5xx i 6xx2xxx3xxx4xxx5xxx6xxx7xxx8xxx
PodstawkaLGA 1156LGA 1155LGA 1155LGA 1150LGA 1150LGA 1151LGA1151LGA 1151
Litografia32/45-nm32-nm22-nm22-nm14-nm14-nm14-nm14-nm
Obsługa RAMDDR3DDR3DDR3DDR3DDR3DDR4DDR4DDR4
Kontroler RAM1333 MHz1600 MHz1600 MHz1600 MHz1600 MHz2133 MHz2400 MHz2666 MHz
Architektura GPUGT1GT1/GT2GT1/GT2GT2GT3eGT1/GT2GT2GT2
Nazewnictwo GPUIntel HDIntel HDIntel HDIntel HDIris ProIntel HDIntel HDIntel UHD
Numeracja GPUn/d2000/30002500/40004400/46006200510/530630630
Jednostki wykonawcze GPU (EU)126/126/16204812/242424
Obsługa DirectX1010.111.111.111.2121212
eDRAM/L4nienienienietaknienienie
Modele Ktaktaktaktaktaktaktaktak
TDPdo
87 W
do
95 W
do
95 W
do
88 W
do
65 W
do
91 W
do
91 W
do
95 W

Filozofia Intela dotycząca zintegrowanych grafik jest zupełnie inna – przynajmniej jeśli chodzi o segment procesorów biurkowych. O ile APU AMD miały być w założeniu ekonomicznymi procesorami z wydajną zintegrowaną grafiką (a wydajniejsze wersje CPU AMD nie posiadały i nie posiadają jej w ogóle), to iGPU w procesorach Intela stanowi zaledwie dodatek i jest obecny w większości modeli mainstreamowych.

Intel nie nadał swoim procesorom ze zintegrowaną grafiką oddzielnej nazwy. Generalnie wszystkie procesory z podstawowej oferty od czasu Clarkdale są wyposażone w zintegrowaną grafikę. Jest ona nieobecna w droższych procesorach. Wśród unikalnych technologii dla zintegrowanych grafik Intela wyróżnia się zwłaszcza…

  • QuickSync – czyli sprzętowy koder/dekoder wideo. W dużym stopniu przyśpiesza operacje na plikach wideo (np. konwersję). Niestety, w segmencie desktop funkcjonalność ta została w dużym stopniu ograniczona, bowiem nie można w prosty sposób jej włączyć przy wykorzystaniu zewnętrznej karty graficznej. Swego czasu dostępne było oprogramowanie, które to umożliwiało, ale nie jest one już rozwijane. Tego problemu nie ma w segmencie mobilnym.

Clarkdale (2010): Ciekawostka – rdzenie CPU procesorów Clarkdale wykonane były w 32-nanometrowym procesie produkcyjnym, ale zintegrowany z procesorem układ Intel HD jeszcze w 45-nanometrowym. Równocześnie na rynku funkcjonowały Core i5 Lynnfield pozbawione zintegrowanej grafiki, ale mogące się za to pochwalić czterema rzeczywistymi rdzeniami.

ModelRdzenie/wątkiCPU (GHz)GPUGPU (EU/MHz)*TDP (W)
Core i5-6802/43,6-3,86Intel HD12/73373
Core i5-6702/43,46-3,73Intel HD12/73373
Core i5-6612/43,33-3,6Intel HD12/90087
Core i5-6602/43,33-3,6Intel HD12/73373
Core i5-655K2/43,2-3,46Intel HD12/73373
Core i5-6502/43,2-3,46Intel HD12/73373
Core i3-5602/43,33Intel HD12/73373
Core i3-5502/43,2Intel HD12/73373
Core i3-5402/43,06Intel HD12/73373
Core i3-5302/42,93Intel HD12/73373

* EU – liczba jednostek wykonawczych, MHz – taktowanie układu graficznego

Sandy Bridge (2011): Pojawiają się, aż dwie wersje zintegrowanej grafiki. Pierwsza (HD 2000) w zasadzie jest niewiele wydajniejsza od Intel HD, ale już HD 3000 jest wyraźnie szybsza. Po raz pierwszy zaprezentowano również technologię Intel QuickSync.

ModelRdzenie/wątkiCPU (GHz)GPUGPU (EU/MHz)*TDP (W)
Core i7 2700K4/83,5-3,9HD 300012/850-135095
Core i7-2600K4/83,4-3,8HD 300012/850-135095
Core i7-26004/83,4-3,8HD 20006/850-135095
Core i5-2500K4/43,3-3,7HD 300012/850-110095
Core i5-25004/43,3-3,7HD 20006/850-110095
Core i5-24004/43,1-3,4HD 20006/850-110095
Core i5-23204/43-3,3HD 20006/850-110095
Core i5-23104/42,9-3,2HD 20006/850-110095
Core i5-23004/42,8-3,1HD 20006/850-110095
Core i3-21302/43,4HD 20006/850-110065
Core i3-21252/43,3HD 300012/850-110065
Core i3-21202/43,3HD 20006/850-110065
Core i3-21052/43,1HD 300012/850-110065
Core i3-2100/22/43,1HD 20006/850-110065

* EU – liczba jednostek wykonawczych, MHz – taktowanie układu graficznego

Ivy Bridge (2012) – przejście na 22-nanometrowy proces produkcyjny pozwoliło zmieścić w iGPU więcej jednostek wykonawczych (16 w mocniejszej wersji HD 4000). Równocześnie funkcjonuje jednak wyraźnie słabsza wersja (HD 2500 – tylko 6 jednostek wykonawczych).

ModelRdzenie/wątkiCPU (GHz)GPUGPU (EU/MHz)*TDP (W)
Core i7-3770K4/83,5-3,9HD 400016/650-101577
Core i7-37704/83,4-3,9HD 400016/650-101577
Core i5-3570K4/43,4-3,8HD 400016/650-101577
Core i5-35704/43,4-3,8HD 25006/650-101577
Core i5-35504/43,3-3,7HD 25006/650-101577
Core i5-34704/43,2-3,6HD 25006/650-101077
Core i5-34504/43,1-3,5HD 25006/650-101077
Core i5-33404/43,1-3,3HD 25006/650-100577
Core i5-33304/43-3,2HD 25006/650-100577
Core i3-32502/43,5HD 25006/650-100555
Core i3-32452/43,4HD 400016/650-100555
Core i3-32402/43,4HD 25006/650-100555
Core i3-32252/43,3HD 400016/650-100555
Core i3-32202/43,3HD 25006/650-100555
Core i3-32102/43,2HD 25006/650-100555

* EU – liczba jednostek wykonawczych, MHz – taktowanie układu graficznego

Haswell/Devil’s Canyon (2013): Znów niby mamy do czynienia z dwiema wersjami zintegrowanej grafiki (HD 4400 i HD 4600), ale tym razem… to nie do końca prawda. Obie wersje mają taką samą liczbę jednostek wykonawczych, różnią się jedynie taktowaniem – a i to nie zawsze.

ModelRdzenie/wątkiCPU (GHz)GPUGPU (EU/MHz)*TDP (W)
Core i7-4790K4/84-4,4HD 460020/350-102588
Core i7-47904/83,6-4HD 460020/350-102084
Core i7-4770K4/83,5-3,9HD 460020/350-102584
Core i7-47714/83,5-3,9HD 460020/350-102084
Core i7-47704/83,4-3,9HD 460020/350-102084
Core i5-4690K4/43,5-3,9HD 460020/350-102088
Core i5-46904/43,5-3,9HD 460020/350-102084
Core i5-4670K4/43,4-3,8HD 460020/350-102084
Core i5-46704/43,4-3,8HD 460020/350-102084
Core i5-45904/43,3-3,7HD 460020/350-101584
Core i5-45704/43,2-3,6HD 460020/350-101584
Core i5-44604/43,2-3,4HD 460020/350-101084
Core i5-44004/43,1-3,3HD 460020/350-101084
Core i5-44304/43-3,2HD 460020/350-101084
Core i3-43702/43,8HD 460020/350-101554
Core i3-43602/43,7HD 460020/350-101554
Core i3-43402/43,6HD 460020/350-101554
Core i3-43302/43,5HD 460020/350-101554
Core i3-41702/43,7HD 440020/350-101554
Core i3-41602/43,6HD 440020/350-101554
Core i3-41502/43,4HD 440020/350-101554
Core i3-41302/43,4HD 440020/350-101554

* EU – liczba jednostek wykonawczych, MHz – taktowanie układu graficznego

Broadwell (2014): Jedyna seria procesorów desktopowych, w której Intel zdecydował się na instalację swojej topowej zintegrowanej grafiki, czyli Iris Pro. To również jedyne biurkowe procesory Intela z pamięcią podręczną L4 (eDRAM). Wbrew pozorom pamięć ta ma wpływ nie tylko na działanie zintegrowanych, ale i zewnętrznych kart graficznych.

ModelRdzenie/wątkiCPU (GHz)GPUGPU (EU/MHz)*TDP (W)
Core i7-5775C4/83,3-3,7Iris Pro 620048/300-101565
Core i5-5675C4/43,1-3,6Iris Pro 620048/300-101065

* EU – liczba jednostek wykonawczych, MHz – taktowanie układu graficznego

Skylake (2015): W tej generacji Intel niestety powrócił do słabszej serii iGPU, czyli Intel HD oraz usunął pamięć L4. Powracają 24 jednostki wykonawcze.

ModelRdzenie/wątkiCPU (GHz)GPUGPU (EU/MHz)*TDP (W)
Core i7-6700K4/84-4,2HD 53024/350-115091
Core i7-67004/83,4-4HD 53024/350-115065
Core i5-6600K4/43,5-3,9HD 53024/350-115091
Core i5-66004/43,3-3,9HD 53024/350-115065
Core i5-65004/43,2-3,6HD 53024/350-100565
Core i5-64004/42,7-3,3HD 53024/350-95065
Core i3-63202/43,9HD 53024/350-101551
Core i3-63002/43,8HD 53024/350-101551
Core i3-61002/43,7HD 53024/350-100551
Core i3-6098P2/43,6HD 51012/350-100554

* EU – liczba jednostek wykonawczych, MHz – taktowanie układu graficznego

Kaby Lake (2016): siódma generacja Core przynosi niewielkie zmiany w porównaniu do szóstej (Skylake). W desktopowych modelach Core (wyłączając wersje energooszczędne) instaluje się właściwie tylko mocniejszą wersję zintegrowanej grafiki, czyli HD 630. Różnice tkwią jedynie w maksymalnym taktowaniu układu.

ModelRdzenie/wątkiCPU (GHz)GPUGPU (EU/MHz)*TDP (W)
Core i7-7700K4/84,2-4,5HD 63024/350-115091
Core i7-77004/83,6-4,2HD 63024/350-115065
Core i5-7600K4/43,8-4,2HD 63024/350-115091
Core i5-76004/43,5-4,1HD 63024/350-115065
Core i5-75004/43,4-3,8HD 63024/350-110065
Core i5-74004/43-3,5HD 63024/350-100065
Core i3-7350K2/44,2HD 63024/350-115060
Core i3-73202/44,1HD 63024/350-115051
Core i3-73002/44HD 63024/350-115051
Core i3-71002/43,9HD 63024/350-110051

* EU – liczba jednostek wykonawczych, MHz – taktowanie układu graficznego

Coffee Lake (2017) – ósma generacja przynosi niewielkie zmiany jeśli chodzi o iGPU (UHD 630 to praktycznie HD 630 znane z Kaby Lake), ale bardzo duże jeśli chodzi o CPU. Od tej generacji Core i3 mogą pochwalić się czterema rzeczywistymi rdzeniami, Core i5 – sześcioma, a Core i7 sześcioma rdzeniami i dwunastoma wątkami.

ModelRdzenie/wątkiCPU (GHz)GPUGPU (EU/MHz)*TDP (W)
Core i7-8700K6/123,7-4,7UHD 63024/350-120095
Core i7-87006/123,2-4,6UHD 63024/350-120065
Core i5-8600K6/63,6-4,3UHD 63024/350-115095
Core i5-84006/62,8-4UHD 63024/350-110565
Core i3-8350K4/44UHD 63024/350-115091
Core i3-81004/43,6UHD 63024/350-110065

* EU – liczba jednostek wykonawczych, MHz – taktowanie układu graficznego

Na razie nic nie wskazuje na to, by Intel szykował jakąś rewolucję w ofercie procesorów przeznaczonych dla komputerów stacjonarnych. Inaczej ma się rzecz w przypadku AMD – nowe APU Raven Ridge oparte na grafice Radeon Vega i procesorach Zen powinny przynieść znaczący wzrost wydajności. Więcej informacji na temat nowych APU prawdopodobnie pojawi się na targach CES.

Więcej:bezcatnews