Symbol X jest ostatnimi czasy popularny między innymi w związku ze zmianą nazwy Twittera. W zasadzie wydaje się, że Elon Musk ma do tej litery słabość, ponieważ mamy przecież również SpaceX czy Model X Tesli. O ile jednak południowoafrykański przedsiębiorca nie ma kilku tysięcy lat, to na pewno nie on stał za przypisaniem X do zastosowań algebraicznych.

Czytaj też: Matematyk sprzed 800 lat i system nawigacji satelitarnej na Księżycu. Zaskakujące połączenie

Znalezieniem odpowiedzi na pytanie o to, gdzie sięga geneza tego symbolu w matematyce zajął się Peter Schumer z Middlebury College. Jak wyjaśnia, cała starożytna algebra była retoryczna, co oznacza, iż zarówno problemy matematyczne jak i ich rozwiązania były w całości zapisywane słowami jako część małej historii.

Na przykład jeden ze starożytnych egipskich skrybów używał hieroglifów znanych jako “aha” do oznaczania nieznanej wielkości w rozwiązywanych przez niego problemach algebraicznych. W jednym z zadań pytanie dotyczy wartości aha, w sytuacji, gdy aha + 1/7 aha jest równa 19. Widzimy więc, że aha stanowi swego rodzaju odpowiednik X.

Zanim symbol X zaczął być używany do oznaczania nieznanych wartości w matematyce, starożytni naukowcy korzystali ze zróżnicowanych opcji

W przypadku Babilończyków w grę również wchodziło wiele różnych słów wykorzystywanych do określania niewiadomych. Stosowano głównie terminy oznaczające długość, szerokość, powierzchnię lub objętość i działo się tak nawet w sytuacjach, w których problem nie miał charakteru geometrycznego. Wydaje się, iż podobne podejścia – choć oparte na różnych symbolach – rozwijały się w różnych częściach świata.

Diofant z Aleksandrii proponował, by niewiadome oznaczać literą podobną do s, natomiast indyjscy matematycy – z Brahmaguptą na czele – określali nieznaną zmienną mianem yãvattâvat. Gdy pojawiała się z kolei konieczność wyznaczenia dodatkowych zmiennych, to używano pierwszej sylaby odnoszącej się do nazw kolorów. W praktyce oznaczało to na przykład kâ z kâlaka (czarny), ya z yavat tava (żółty) czy też ni z nilaka (niebieski).

Czytaj też: Matematycy rozwiązali zagadkę, nad którą głowili się od ponad 30 lat. To już dziewiąta taka liczba

Litera X mogła natomiast zostać wprowadzona do matematyki przez uczonych z Bliskiego Wschodu. W myśl jednej z hipotez arabskim słowem używanym do określenia poszukiwanej wielkości było al-shayun. Aby je skrócić, wykorzystywano symbol “sh”. Hiszpańscy naukowcy, tłumacząc arabskie traktaty matematyczne, nie wiedzieli jaką literą oznaczyć dźwięku “sh”, dlatego wybrali “k”, reprezentując go grecką literą χ. Ta ostatnia w łacinie stała się więc dobrze obecnie znanym X.

Istnieje nawet wyjaśnienie, w myśl którego istotną rolę w wyborze X odegrał… Kartezjusz. Miał on rzekomo dokonać takiego wyboru, ponieważ drukarz miał duży zapas liter X z powodu ich rzadkiego występowania w języku francuskim. Jako że Kartezjusz miał ogromny udział w rozwoju matematyki, to nie możemy wykluczyć, iż przytoczona historia jest czymś więcej niż tylko humorystyczną anegdotą.