Środowisko, które wydaje się zabójcze
Warunki panujące w jaskini bardziej przypominają scenografię filmu niż realne miejsce na Ziemi. Stężenie tlenu sięga zaledwie jednej trzeciej wartości typowej dla powierzchni, podczas gdy powietrze nasycone jest dwutlenkiem węgla, siarkowodorem, metanem i amoniakiem. Do tego dochodzi całkowita ciemność i wilgotność sięgająca 100%, co tworzy kombinację wydawałoby się wykluczającą jakiekolwiek formy życia. Dostęp do tego niezwykłego miejsca wymaga pokonania pionowego szybu o głębokości 21 metrów, a następnie przedzierania się przez labirynt wąskich korytarzy rozciągających się na długość około 237 metrów. Każda wyprawa badawcza wiąże się z koniecznością użycia specjalistycznego sprzętu ochronnego, bowiem panująca w jaskini atmosfera stanowi śmiertelne zagrożenie dla człowieka. Mimo tych ekstremalnych warunków, to pozornie martwe środowisko skrywa niezwykłą tajemnicę.
Czytaj też: Odkrycie stulecia pod powierzchnią amerykańskiej prowincji. Chiny mają powody do obaw
Badania przeprowadzone w jaskini ujawniły istnienie co najmniej 123 nowych gatunków grzybów oraz 53 gatunków zwierząt, wszystkie należące do bezkręgowców. Szczególnie fascynujący jest fakt, że 37 z odkrytych gatunków zwierząt to endemity – organizmy niewystępujące nigdzie indziej na naszej planecie. W tym podziemnym świecie spotkać można ślimaki, nicienie, drobne skorupiaki, stonogi, chrząszcze, skorpiony wodne, pijawki i pająki. Na szczycie tego niecodziennego łańcucha pokarmowego znajduje się drapieżna stonoga o długości 5 centymetrów, która pełni rolę swoistego władcy tego mrocznego ekosystemu. Ewolucja w całkowitej ciemności nadała tym stworzeniom charakterystyczne cechy adaptacyjne. Wszystkie są pozbawione wzroku i pigmentacji, poruszając się głównie dzięki wyostrzonym zmysłom chemicznym i dotyku. W świecie, gdzie światło nie istnieje, zapach i fizyczny kontakt zastępują wzrok, tworząc unikalny system komunikacji i nawigacji.
Chemosynteza zamiast fotosyntezy
Najbardziej rewolucyjnym aspektem funkcjonowania tego ekosystemu jest sposób pozyskiwania energii. Podczas gdy życie na powierzchni Ziemi opiera się na fotosyntezie, mieszkańcy jaskini wykształcili system oparty na chemosyntezie. Specjalne bakterie utleniają siarkowodór, metan i amoniak, przekształcając te toksyczne gazy w składniki odżywcze. Tworzą one charakterystyczne maty mikrobiologiczne na powierzchni wody oraz ścianach jaskini, stanowiąc podstawę całego łańcucha pokarmowego. Dzięki temu Jaskinia Movile pozostaje jedynym znanym lądowym ekosystemem z chemosyntetycznym łańcuchem pokarmowym, przypominającym bardziej podmorskie kominy hydrotermalne niż jakiekolwiek środowisko lądowe. Naukowcy badający jaskinię w 1996 roku zwracali uwagę na istotną różnicę:
System Jaskini Movile jest podobny do głębinowych kominów hydrotermalnych pod względem posiadania chemosyntetycznej podstawy pokarmowej i zróżnicowanej bioty. Jednak system jaskini wydaje się nie posiadać symbioz między chemosyntetycznymi drobnoustrojami a zwierzętami, tak charakterystycznych dla społeczności głębinowych kominów hydrotermalnych
Znaczenie Jaskini Movile wykracza daleko poza czysto biologiczne aspekty. To unikalne środowisko stało się ważnym modelem w rozważaniach na temat możliwości istnienia życia poza Ziemią. Naukowcy coraz częściej traktują ją jako analog warunków, które mogą panować na innych ciałach niebieskich w Układzie Słonecznym. Szczególne zainteresowanie budzą księżyce Europa (krążący wokół Jowisza) i Enceladus (należący do Saturna). Oba te obiekty skrywają oceany słonej wody pod grubą warstwą lodu, a warunki tam panujące mogą przypominać te z rumuńskiej jaskini. Oczywiście samo to, że życie potrafi przystosować się do tak ekstremalnych warunków na Ziemi, nie gwarantuje jeszcze jego występowania gdziekolwiek indziej we wszechświecie.
Czytaj też: Pole magnetyczne Ziemi traci siłę w zastraszającym tempie. Nie zdawaliśmy sobie sprawy ze skali problemu
Jaskinia Movile, odkryta zaledwie 37 lat temu, wciąż skrywa wiele tajemnic. Każda kolejna ekspedycja badawcza przynosi nowe informacje, które mogą rzucić światło na fundamentalne pytania biologii ewolucyjnej. To miejsce stanowi żywe świadectwo niezwykłej zdolności życia do adaptacji w najbardziej niegościnnych warunkach. Choć daleko nam jeszcze do pełnego zrozumienia wszystkich procesów zachodzących w tym unikalnym ekosystemie, już teraz wiemy, że nawet na tak dobrze zbadanej planecie jak Ziemia, natura wciąż potrafi nas zaskoczyć.