Lustrzanki pozwalają także precyzyjnie mierzyć światło, za pomocą kilku różnych trybów światłomierza. W przeciwieństwie do kompaktów umożliwiają także robienie bardzo szybkich zdjęć seryjnych z szybkością kilku klatek na sekundę. Szybkiemu silnikowi towarzyszy równie sprawny autofokus. W przypadku tych dwóch mechanizmów, podobnie jak podczas ustalania ekspozycji, niezbędna jest umiejętność dopasowania trybu działania do aktualnej sytuacji zdjęciowej.
Opanowanie techniki fotografowania lustrzanką, tak by posługiwać się nią po mistrzowsku, nie jest proste. Pomoże ci w tym przygotowany przez nas poradnik.
1. Tryb prac
Pierwszym krokiem na drodze do opanowania techniki fotografowania lustrzanką jest poznanie oferowanych przez aparat programów, bowiem każda lustrzanka umożliwia korzystanie z: programu automatycznego, automatycznych trybów tematycznych, programów półautomatycznych (P, Av,Tv). Fotograf pragnący mieć absolutną swobodę wybierze oczywiście tryb manualny, w którym cała automatyka aparatu jest wyłączona. Program dobieramy za pomocą pokrętła na górnej ściance aparatu.
Programy
Program Auto
Aparat sam dobiera wszystkie parametry, decyduje o ekspozycji, balansie bieli, czułości matrycy, formacie zdjęcia, włączeniu lampy błyskowej itp. Menu jest ograniczone do minimum. Ustawienie dla początkujących.
Programy tematyczne
Podobnie jak program automatyczny, nie wymagają od użytkownika doboru żadnych parametrów ekspozycji i ustawień w menu. Automatyka jest jednak zoptymalizowana pod kątem określonego scenariusza (portret, krajobraz, sport itp.). Również dla początkujących, ale takich, którzy już zdążyli zauważyć, że pies biegnący nocą i pies stojący w pełnym słońcu to dla aparatu zdecydowanie różne zjawisko.
Półautomatyczne: P, Tv, Av
W przypadku programów półautomatycznych aparat dobiera tylko ekspozycję, wszystkie inne parametry określa użytkownik. Program P pozwala automatycznie dobrać wartość przesłony i czasu. Program Tv umożliwia ustawienie czasu ekspozycji, a program Av działa odwrotnie: do przesłony lustrzanka dobiera czas naświetlenia.
Program manualny M
Wszystkie ustawienia aparatu, łącznie z czasem naświetlenia i przesłoną, dobieramy ręcznie. Można wspomagać się odczytem wbudowanego światłomierza, który widać w wizjerze. Tylko ten program pozwala na pełną kontrolę lustrzanki i uzyskiwanie powtarzalnych rezultatów na zdjęciach. Ustawienie dla zaawansowanych.
Tryby pracy ekranu LCD
Tryby pracy ekranu LCD
Na ekranie LCD ustawiamy wszystkie opcje w menu, a także odczytujemy na bieżąco aktualnie dobrane parametry pracy aparatu (m.in. ekspozycję, balans bieli, szybkość serii itp). Do drugiego zastosowania w niektórych, droższych lustrzankach służy dodatkowy, mały, monochromatyczny ekranik LCD na górnej ściance aparatu. Jego zaletą – oprócz położenia – jest małe zużycie energii. Najważniejsza funkcja LCD to wyświetlanie wykonanych zdjęć, dzięki czemu szybko stwierdzimy, czy ujęcie jest udane. Najlepiej robić to z wykorzystaniem histogramu, czyli wykresu pokazującego rozkład tonów na zdjęciu. Ekrany w aparatach nie są skalibrowane pod względem jasności i koloru, więc bez analizy histogramu nie stwierdzimy, czy zdjęcie jest dobrze naświetlone.
2. Najważniejsze parametry
lustrzance, podobnie jak w kompakcie, większość opcji konfiguracyjnych znajdziemy w menu, jednak dostęp do najważniejszych opcji zawsze uzyskujemy za pomocą przycisków na obudowie. Także w menu lustrzanki oferują więcej ustawień niż kompakty, m.in. dzięki menu z Indywidualnymi ustawieniami aparatu (ang. Custom functions). Tam znajdziemy zaawansowane opcje, np. wstępne podniesienie lustra. Modyfikacja tych ustawień nie jest jednak konieczna przed przystąpieniem do zdjęć. Natomiast jeśli chcemy skorzystać z możliwości kontroli kreatywnej i użyć trybów półautomatycznych, musimy ustawić kilka opcji, które w trybie Auto aparat dobiera sam.
Wartość ISO
Czułość matrycy to kluczowy, obok czasu i przesłony, parametr decydujący o ekspozycji. Jeśli fotografujemy przy dobrym świetle, wybierzmy wartość ISO w zakresie 100–400, gdyż przy tych czułościach nowoczesne lustrzanki rejestrują zdjęcia wolne od szumów. W gorszych warunkach wybierzmy ISO 800, a gdy jest ciemno – ISO 1600. Wyższe czułości należy traktować awaryjnie/przered./, ze względu na drastyczny wzrost zaszumienia (w porównaniu z ISO 1600).
Balans bieli
Ustawienie balansu bieli ma niebagatelne znaczenie dla wierności kolorów. Jeśli fotografujemy na świeżym powietrzu, zamiast standardowego ustawienia – Automatyczny balans bieli – wybierzmy ręcznie balans bieli dopasowany do pogody: słońce, chmurkę, natomiast gdy światło jest słabe – cień. Pozwoli to osiągnąć spójny kolor na wszystkich zdjęciach z danej sesji, co jest niemożliwe, gdy używamy automatu. Trzeba tylko pamiętać o zmianie ustawień na automatyczne przed fotografowaniem przy sztucznym oświetleniu.
Typ pliku
Standardowo aparaty zapisują zdjęcia w plikach JPEG. Lustrzanki oferują ponadto tryb RAW, czyli zapis surowych danych z matrycy, który przekształcimy w JPEG-i za konwertera plików RAW (np. Lightroom). Przekształcanie zdjęć w komputerze ma zalety: można dobrać balans bieli, poprawić kolory i kontrast jeszcze przed zapisaniem JPEG-a. Poza tym pliki JPEG obrabiane w pececie mają znacznie lepszą jakość, a każde zdjęcie możemy zapisać w kilku różnych formatach, nadając wersjom inny styl.
Rozmiary zdjęcia
Rozdzielczość matrycy nowoczesnych lustrzanek amatorskich sięga 18 Mpix (np. Canon 550D) – w efekcie pliki wynikowe mają po kilkanaście megabajtów. Po kilku miesiącach fotografowania takim aparatem zacznie nam brakować miejsca na dysku. Dlatego warto rozważyć fotografowanie w zmniejszonym formacie, na przykład w trybie małego RAW-a, który zapisuje zdjęcia w rozdzielczości zmniejszonej o połowę, albo w zmniejszonym JPEG-u (wielkość M). To wystarczy nawet na wydruki A3 bardzo wysokiej jakości.
Przydatne Akcesoria
Zewnętrzna lampa błyskowaZewnętrzna lampa błyskowa
Największą różnicę w użyteczności aparatu odczujemy, kupując lampę błyskową z obrotową głowicą. Zastosowanie tego akcesorium to jedyny sposób na dobrze oświetlone zdjęcia we wnętrzach.
Teleobiektyw
Teleobiektyw
Warto pomyśleć o uzupełnieniu kitowego obiektywu – teleobiektywem. Pozwoli on nie tylko na fotografowanie z dystansu, ale także na robienie portretów z rozmytym tłem.
Statyw
Statyw
Dla każdego, kto chce wykorzystać lustrzankę do fotografowania krajobrazu, jest to niezbędne akcesorium.
Karta pamięci
Zapasowa karta pamięci
Zamiast jednej dużej karty pamięci lepiej kupić 2–3 mniejsze. Dzięki temu, jeśli karta się zepsuje, nie stracimy wszystkich zdjęć. Nie warto dać się namówić na kupowanie najszybszych kart, gdyż typowa lustrzanka ma zbyt wolny transfer, by zrobić użytek z tak szybkiego zapisu.
3. Czas ekspozycji
Ustawiając czas ekspozycji, decydujemy, jak długo ma być otwarta migawka. Lustrzanki cyfrowe pozwalają na ustawianie nie tylko pełnych wartości czasu ekspozycji (1/30 s, 1/60 s, 1/125 s itd.), czyli skracających czas dwukrotnie, a więc z 1 EV. Można nastawiać czas co 1/3 EV, co pozwala na bardziej precyzyjne naświetlenie. Czas naświetlania ma wpływ także na odwzorowanie ruchu.
Jeśli chcemy dobrać długość otwarcia migawki, najlepiej skorzystać z programu pół automatycznego Tv. Po jego włączeniu, za pomocą kółka obok spustu migawki możemy dobrać czas. Aparat dobierze przesłonę, tak by ekspozycja była poprawna. Jeśli przy w pełni w pełni otwartej przesłonie nie uzyskamy poprawnej ekspozycji, zwiększamy czułość matrycy podnosząc ISO.
Ustawiając czas naświetlania, musimy pamiętać o jego właściwym dobraniu do ogniskowej obiektywu, tak by nie poruszyć zdjęcia. Reguła mówi, że czas naświetlania musi być jak najbliższy ogniskowej obiektywu w standardzie 35 mm. Do ogniskowej o ekwiwalencie 105 mm, powinniśmy dobrać czas naświetlania min. 1/125 s. Jeśli mamy stabilizację czas można bezpiecznie wydłużyć 4x.
Krótka ekspozycja
Krótki czas ekspozycji, krótszy niż 1/60 s, pozwala zamrozić ruch. Używamy go, jeśli chcemy, żeby fotografowane osoby były nieporuszone. Im szybszy ruch motywu, tym czas musi być krótszy, np. poruszający się samochód lub samolot wymaga 1/1000 s lub mniej
Długa ekspozycja
Dzięki długiemu czasowi ekspozycji, dłuższemu niż 1/15 s, uzyskamy efekt rozmycia ruchu na zdjęciu. W ten sposób można rozmyć płynącą wodę w strumieniu, a jeśli będziemy śledzili poruszający się obiekt obiektywem, pozostanie on ostry, zaś tło będzie rozmyte.
4. Dobór przesłony
Przesłona decyduje, ile światła przedostaje się przez obiektyw. Wpływa także na głębię ostrości. Każdy obiektyw ma swój maksymalny otwór względny (np. f/2.8), który możemy przymknąć, ustawiając niższą od maksymalnej wartość przesłony. Przymknięcie przesłony o pełną wartość (np. z f/2.8 do f/4) skutkuje zmniejszeniem o połowę ilości światła (-1 EV). Ponadto w miarę przymykania wzrasta głębia ostrości. Przesłonę możemy ustawiać co 1/3 EV. Aby ręcznie wybrać przesłonę, musimy skorzystać z programu Av, który pozwala określić tę wartość, a aparat dobiera do niego czas naświetlenia.
Kiedy wybrać mały otwór przesłony?
Gdy chcemy uzyskać dużą głębię ostrości, np. robiąc zdjęcia krajobrazowe. Przymknięcie przesłony poprawia ostrość obiektywu, nie można jednak przekraczać wartości f/8, bo przy wyższych przesłonach ostrość spada. Mały otwór względny pozwala wydłużyć czas naświetlania, co przydaje się, jeśli chcemy uzyskać na zdjęciu efekt rozmazanego ruchu.
Kiedy wybrać duży otwór przesłony?
Gdy chcemy robić zdjęcia w słabym świetle przy niskiej wartości ISO. Gdy zależy nam na jak najkrótszym czasie naświetlania, np. żeby zamrozić ruch. Gdy robimy zdjęcia portretowe i chcemy wyizolować osobę z otoczenia za pomocą płytkiej głębi ostrości.
5. Ustalanie ekspozycji
Poprawne naświetlenie zdjęcia to podstawa sukcesu. Ekspozycja jest kombinacją trzech czynników: czułości ISO, przesłony obiektywu i czasu naświetlania. W trybach automatycznych aparat sam dobiera wszystkie parametry, także czułość matrycy, którą określa w taki sposób, żeby uniknąć nadmiernego wydłużania czasu, co mogłoby spowodować poruszenie zdjęcia. W trybach półautomatycznych ręcznie dobieramy dwa parametry, trzeci aparat wybiera automatycznie (w programie Av czas, w programie Tv przesłonę). Jako że matryce mają bardzo małą tolerancję na błędy naświetlania, nawet zaawansowane systemy pomiaru mogą się pomylić, jeśli nie będziemy używać ich świadomie. Aby w pełni wykorzystać potencjał lustrzanki, trzeba wiedzieć, jak dobrać tryb pomiaru do motywu, a także jak ocenić zrobione zdjęcie, tak by w porę wykryć pomyłkę w ekspozycji, która nieuchronnie prowadzi do pogorszenia jakości obrazu.
Korekcja ekspozycji
Jako że światłomierze są zoptymalizowane pod kątem scen o dużej rozpiętości tonów (trochę świateł, trochę tonów średnich, trochę cieni), zawodzą, gdy scena jest zdominowana przez jeden rodzaj tonów (np. śnieżny krajobraz, hałda węgla). W takiej sytuacji trzeba skompensować ekspozycję.
Bracketnig
Jeśli nie mamy pewności, jaka powinna być korekcja ekspozycji, możemy użyć funkcji autobracketingu. Technika polega na wykonaniu 3 zdjęć w następującej kolejności: naświetlone według światłomierza, niedoświetlone i prześwietlone. W lustrzance zrobimy to za pomocą funkcji w menu.
Ręczna korekcja ekspozycji
Najprostsza jest ręczna korekcja ekspozycji. Gdy po naciśnięciu przycisku na obudowie z symbolem +/- przekręcimy kółko (o jeden klik) w lewo, zmniejszymy ekspozycję o -1/3 EV, w prawo – zwiększymy o +1/3 EV. Trzeba pamiętać, by po zdjęciu ponownie ustawić korekcję w pozycji 0 EV.
Tryby pomiaru światła
Pomiar matrycowy
Dzieli obraz na kilkadziesiąt segmentów i w każdym z nich dokonuje pomiaru. Następnie dobiera ekspozycję, żeby wszystkie obszary zostały poprawnie odwzorowane. Dobry do pejzaży
Pomiar centralnie ważony
System uśrednia jasność sceny za pomocą jednego pomiaru. W większym stopniu bierze pod uwagę centralne obszary obrazu niż brzegi. Dobry do portretów i zdjęć pojedynczych osób.
Pomiar punktowy
Mierzy światło w wąskim wycinku sceny, w zależności od aparatu jest to od ok. 10 proc. obszaru w centrum w przypadku tańszych lustrzanek do 2–3 proc. w aparatach zaawansowanych.
Odczytywanie histogramu
Niedoświetlone zdjęcie
Jeśli histogram jest przesunięty w lewą stronę (tony ciemne) i widzimy, że pierwszy słupek (czysta czerń) jest nadmiernie wysunięty ku górze, świadczy to o braku informacji w obszarze cieni. Zdjęcie będzie niedoświetlone.
Poprawnie naświetlone
Histogram poprawnie naświetlonego zdjęcia ma wygląd łuku, który zaczyna się na dole z lewej strony i kończy na dole z prawej. Obraz jest równomiernie naświetlony i nie brakuje informacji w jasnych i ciemnych obszarach.
Prześwietlone zdjęcie
Jeśli histogram jest przesunięty w prawą stronę (tony jasne) i pierwszy słupek (czysta biel) jest mocno wysunięty ku górze, świadczy to o utracie informacji w obszarze świateł. Zdjęcie będzie niedoświetlone.
6. Ustawianie ostrości i tryb seryjny
Lustrzanka w przeciwieństwie do aparatu kompaktowego daje bardzo dużą swobodę, jeśli chodzi o autofocus. Oprócz prostego nastawiania ostrości dla pojedynczego zdjęcia, mamy tryb śledzenia. Przydaje się on podczas fotografowania poruszających się obiektów, np. pojazdów czy ludzi w marszu. Choć aparat sam potrafi określić, w jakim punkcie ustawić ostrość, to ten mechanizm – podobnie jak każda automatyka – bywa zawodny. Dlatego warto korzystać z mechanizmu ręcznego wyboru punktów ostrości.
Wybór punktu nastawiania ostrości
Automatyczny
Aparat sam wybiera płaszczyznę ustawiania ostrości, przeważnie na główny motyw.
Ręczny
Aby ustawić konkretny punkt, naciskamy umieszczony pod kciukiem przycisk wyboru punktu nastawiania ostrości i kręcimy kółkiem tak długo, aż podświetlony zostanie ten punkt, o który nam chodzi.
Tryby ustawiania ostrości
Pojedynczy (One focus)
W tym trybie, gdy lekko naciśniemy spust migawki, aparat ustawi ostrość na wybrany punkt.
Śledzenie (Servo)
Gdy wybierzemy ten tryb, po lekkim naciśnięciu przez nas spustu migawki aparat zaczyna śledzić ruch obiektu, starając się utrzymać go w płaszczyźnie ostrości.
Automatyczny (AI-focus)
To połączenie dwóch powyższych trybów. Jeśli aparat wykryje ruch, rozpoczyna śledzenie, natomiast jeżeli scena jest statyczna, działa w trybie pojedynczego ustawiania.
Manualny z potwierdzeniem
Lustrzanka umożliwia także ręczne ustawianie ostrości. Także tutaj skorzystamy ze wspomagania. Jeśli lekko naciśniemy spust, aparat zaznaczy te punkty, które są w płaszczyźnie ostrości.
Skąd takie dziwne liczby przesłony?
Litera “f” oznacza ogniskową obiektywu. Druga wartość to liczba, przez jaką trzeba podzielić ogniskową, żeby uzyskać otwór przepuszczający określoną ilość światła, czyli przesłonę obiektywu. Jeśli założymy, że f/2.8 przepuszcza daną ilość światła, to przesłona f/4 o połowę mniej, f/5.6 – jedną czwartą itd. Przymknięcie przesłony o jedną działkę oznacza więc zredukowanie ekspozycji o -1 EV. Aby zrównoważyć ilość światła wpadającego przez obiektyw, należy wydłużyć czas ekspozycji o pełną wartość. W efekcie tę samą ekspozycję uzyskamy, stosując różne kombinacje czasu i przesłony. Przymknięcie o jedną przesłonę zrównoważymy także, podnosząc czułość o 1 EV np. ze 100 na 200 ISO.
